Kanser tedavisinde en etkili üç yöntem! 'Ömrü uzatıyor' deyip açıkladı
Dünya Sağlık Örgütü, 185 ülkede yılda 20 milyona yakın insana yeni kanser tanısı konuluyor. 2020'de yaklaşık 10 milyon kişinin ölümüne neden olan kanser, Türkiye’de de her geçen gün yaygın bir hastalık haline geliyor. Erken teşhisin önemine vurgu yapan Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Özlem Er, kanser tedavisinde hayat kurtaran en etkili ‘üç yöntemi’ detayları ile anlattı.
YASİN ARSLAN | gazetevatan.com
Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre 185 ülkede yılda 20 milyona yakın insana yeni kanser tanısı konulduğunu hatırlatan Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Özlem Er, “En sık görülen kanserler meme, akciğer, kolon ve rektum (kalın barsak), prostat ve mide kanserleridir. Kanser, dünya çapında önde gelen ölüm nedenlerinden biridir ve 2020'de yaklaşık 10 milyon ölüme veya yaklaşık altı ölümden birine neden oluyor. Kansere bağlı ölümlerde ilk sırada akciğer kanseri vardır, bunu kolorektal (kalın bağırsak), karaciğer, mide ve meme kanseri takip ediyor. Kanserden ölümlerin yaklaşık üçte biri tütün kullanımı, yüksek vücut kitle indeksi, alkol tüketimi, az meyve ve sebze alımı ve fiziksel aktivite eksikliğinden kaynaklanıyor” dedi.
İnsan papilloma virüsü (HPV) ve hepatit gibi kansere neden olan enfeksiyonların, düşük ve orta gelirli ülkelerdeki kanser vakalarının yaklaşık yüzde 30'unu oluşturduğunu belirten Er, “Birçok kanser erken teşhis edilir ve etkili bir şekilde tedavi edilirse tedavi edilebilir. Genel olarak, kanser insidansı daha gelişmiş ülkelerde daha yüksektir, ancak birçok düşük gelirli ülkede kanser oranları artmaktadır.
Genel olarak, kanser vakalarının sayısı ve yaşa standardize edilmiş kanser oranı daha gelişmiş ülkelerde daha yüksektir. 2020'de insani gelişmenin düşük olduğu bölgelerde 115,7 ile karşılaştırıldığında, çok yüksek insani gelişmenin olduğu bölgelerde 100.000 kişi başına tahmini 295,3 kanser vakası vardı.
Kanserlerin yüzde 30 ila 50'si risk faktörlerinden kaçınılarak ve mevcut kanıta dayalı önleme stratejileri uygulanarak önlenebilir. Kanser yükü, kanserin erken teşhisi ve kanser gelişen hastaların uygun tedavi ve bakımı yoluyla da azaltılabilir. Erken teşhis ve uygun şekilde tedavi edilirse birçok kanserin iyileşme şansı yüksektir” ifadelerini kullandı.
KANSER RİSKİNİ AZALTMANIN YOLLARI
Er, kanser riskinin şu şekillerde azaltılacağını söyledi:
- Tütün kullanmamak
- Sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak
- Meyve ve sebzeler de dahil olmak üzere sağlıklı beslenmek
- Düzenli olarak fiziksel aktivite yapmak
- Alkol tüketiminden kaçınmak veya azaltmak
- Aşı tavsiye edilen bir gruba aitseniz, HPV ve hepatit B'ye karşı aşı olmak
- Ultraviyole radyasyona maruz kalmaktan kaçınmak ve/veya güneşten korunma önlemleri kullanmak
- İyonlaştırıcı radyasyona mesleki maruz kalmanın en aza indirilmesi
- Dış hava kirliliğine ve iç mekan hava kirliliğine maruz kalmanın azaltılması
"TEDAVİ ERTEMELE BÜYÜK RİSK DEMEK"
Prof. Dr. Er, kanser tedavisinde erken teşhisin önemine vurgu yaparak, “Kovid döneminde hastane başvurularının azalmasıyla teşhiste gecikmeler oldu ve bu durum günümüzde olumsuz olarak yansıdı. Önemli bir tıbbi dergide (BMJ) yayınlanan araştırmaya göre, kanser tedavisi bir ay bile ertelenen kişilerde ölüm riski yüzde 6 ila 13 oranında daha yüksek saptanmış, bu risk tedavileri başlamadıkça artmaya devam ettiği öne sürülüyor. Kanadalı ve Birleşik Krallıklı araştırmacılar, yedi kanser türü için cerrahi, sistemik tedavi (kemoterapi gibi) veya radyoterapi olsun, tedavileri ertelenirse, bir kişinin ölüm oranı üzerinde önemli bir etkisi olduğunu buldular” dedi.
Kanser tedavisindeki gecikmelerin bir hastanın akıbeti üzerinde olumsuz sonuçlara yol açabileceğini vurgulayan Er, “Teşhisten tedavinin alınmasına kadar olan gecikmelerin mortalite üzerindeki kesin etkisi tam olarak analiz edilmemiştir. Tedavi gecikmesinin sonuçlar üzerindeki etkisinin daha iyi anlaşılması ihtiyacı, KOVID-19 salgını sırasında odak noktası haline geldi çünkü birçok ülke elektif kanser cerrahisi ve radyoterapinin ertelenmesinin yanı sıra sistemik tedavilerin kullanımında azalmalar yaşarken, sağlık sistemleri kaynakları pandemiye hazırlanmaya yönlendirdi.
Bu nedenle, Kanada Kingston'daki Queen's Üniversitesi'nden Timothy Hanna liderliğindeki bir araştırma ekibi, Ocak 2000 ile Nisan 2020 arasında yayınlanan konuyla ilgili çalışmaların bir incelemesini ve analizini gerçekleştirdi. Bu çalışmalar, birlikte tüm vakaların yüzde 44'ünü temsil eden yedi kanser türü (mesane, meme, kolon, rektum, akciğer, serviks ve baş ve boyun) için cerrahi müdahaleler, sistemik tedavi (kemoterapi gibi) veya radyoterapi hakkında verilere sahipti.
"PANDEMİDE DAHİ TEDAVİLERE ARA VERİLMEDİ"
Sonuçların analizi, her üç tedavi yaklaşımında da, dört haftalık bir tedavi gecikmesinin ölüm riskindeki artışla ilişkili olduğunu gösterdi. Ameliyat için bu, her dört haftalık tedavi gecikmesi için ölüm riskinde yüzde 6-8'lik bir artıştı, oysa etki bazı radyoterapi ve sistemik endikasyonlar için daha da belirgindi ve kesin tedavi için yüzde 9 ve yüzde 13'lük artmış ölüm riski vardı. Ayrıca sekiz hafta ve 12 haftaya kadar olan gecikmelerin ölüm riskini daha da artırdığını hesaplayan araştırmacılar, meme kanseri cerrahisinde ölüm riskini yüzde 17 artıracak sekiz haftalık bir gecikme ve riski yüzde 26 artıracak 12 haftalık bir gecikme örneğini kullandılar” ifadelerini kullandı.
Türkiye’deki hastanelerde pandemi döneminde kanser hastalarının tedavisine ara verilmediğinin ve öncelikli kabul edildiğinin altını çizen Er, “Ancak bazı hastalar başvurmaktan çekindikleri için günümüzde gecikmiş olarak hastanelere geliyor ve ileri evrede tanı alıyor” dedi.
Kanserde kişiye özel tedavi yaklaşımının hem dünyada hem de Türkiye’de giderek yaygınlaştığına dikkati çeken Er, “Tümör dokusunun ve hastanın genomik özellikleri saptanarak etkili olması muhtemel en uygun tedaviyi seçmek mümkün oluyor. Kişiye özel hassas tıp yöntemleriyle hastanın tümörüne özel en uygun tedavi seçilerek etkili tedaviler uygulanıyor. Kanserin tedavisinde çığır açan immunoterapi, hedefe yönelik tedavi (akıllı ilaçlar) ve yeni kemoterapi ilaçları gibi gelişmeler var” ifadelerini kullandı.
İMMUNOTERAPİ YÖNTEMİ
İmmünoterapinin vücutta bağışıklık hücrelerinin uyarılarak kanser hücrelerini tanıması ve ortadan kaldırması esasına dayalı bir tedavi yöntemi olduğunu belirten Er, “Günümüzde birçok kanserde önemli iyileşme sağlayan ve kullanımı gittikçe yaygınlaşan ilaçlardır. Bu özel moleküller bağışıklık sistemindeki doğal fren mekanizmasını ortadan kaldırarak, kanserli hücreyi tanıyan ve saldıran T hücrelerinin aktivasyonunu sağlıyorlar. Moleküller bağışıklık sisteminin kanserli hücreye saldırmasını durduran ‘kontrol noktası proteinlerini’ bloke ederek etki gösteriyorlar” dedi.
KEMOTERAPİ YÖNTEMİ
Kanserin tedavi yöntemlerinden birinin de kemoterapi olduğunu söyleyen Er, “Kanser hücrelerinin büyümelerini ve çoğalmalarını önleyerek onları hasara uğratan bir tedavi yöntemi. Hızlı çoğalan hücreler kemoterapi tedavisiyle yok oluyorlar. Kemoterapi uygulamalarında yan etkileri destek tedavilerle önlemek mümkün oluyor. Bulantı, kusma, kan değerlerinde düşme gibi yan etkiler bu şekilde önlenebiliyor. Birçok kanserde kemoterapi, tedavinin en önemli parçasını oluşturur. Bazı kanserlerde kemoterapi ile immunoterapi birlikte uygulanır. Bu yöntemlerde oldukça başarılı sonuçlar alınıyor” müjdesini verdi.
HEDEFE YÖNELİK TEDAVİ
Hedefe yönelik tedavinin ise “akıllı ilaçlar’ olarak bilinen yöntem olduğunu hatırlatan Er, “Kanser hücrelerinin büyümesini, çoğalmasını sağlayan hedefler saptanarak bu özel moleküller ile hücre büyümesi durdurulur. Bu sayede normal hücrelere olan yan etkiler en aza indirgeniyor. Hedefe yönelik tedaviler özellikle küçük hücreli olmayan akciğer kanserinde tümörün genomik, bir başka deyişle hücrenin moleküler düzeyde özelliklerine göre düzenleniyor.
Hücrede EGFR, ALK, ROS, BRAF, MET, RET diye adlandırılan 10’dan fazla hedef test edilerek, uygun molekül saptanır. Moleküler özelliğine göre tedavi seçimi sayesinde, hem erken evre hem de ileri evre akciğer kanserinde tedavinin etkinliği yüksek, yan etkisi az oluyor ve hastaların yaşam süreleri belirgin oranda uzuyor” ifadelerini kullandı.
