Irak’ın kuzeyinde gerçekleşen referanduma ve olası neticelerine aylar önce dikkat çekmiştik. Maalesef Türkiye bu okumayı layıkıyla yapamadı. Olay ve olguları ıskaladı ya da bir takım adımları atma konusunda geç kaldı.
Bu süreçte Türkmenler konusu giderek gündeme geldi. Canlı yayınlar yapıldı, doğru-yanlış birçok köşe yazısı yazıldı. Elbette sevindirici bir durum. Ancak gündemin değişmesiyle birlikte medyadaki direnç alanı zayıflamaya ve yeni bir algı mekanizması işlemeye başladı.
Bunlardan birisi de “Barzani ile Türkmenler özgürlüğüne kavuştu.”, “Türkmenler IKBY’de daha rahat yaşıyor” şeklindeki iddialardır.
Geçtiğimiz gün İlhami Işık Star’da böyle bir yazı kaleme aldı. Kimi ortaklaştırıcı görüşlerini önemli bulurum ancak bu yazıda düzeltilmesi gereken ciddi hatalar var:
1- Türkmenlerin, Irak’taki diğer milletler gibi yekpare olmadığı doğru. Aralarında siyasi farklılıklar/görüş ayrılıkları bulunabilir. Ancak, ilk satırdan Sünni-Şii ayrımı yapmak ne ölçüde doğru? Üstelik Erbil dışında yaşayan Türkmenlerin çoğunluğu Şii değildir. Irak’ta yaşayan Türkmenlerin vilayetlere göre dağılımına bakıldığında Musul ve Kerkük’teki Türkmenler arasında Sünnilerin çoğunlukta olduğu, Diyala ve Selahaddin’de durumun tersine olduğu söylenebilir. Ayrıca bizim için Türkmen Türkmendir, Sünnisi Şiisi olmaz.
2- IKBY’de Türkmen nüfusunun 500 bin olduğu iddia ediliyor. Keşke, “resmi rakamların ” neye dayandığı söylenseydi. Çünkü Irak’ta 1997’den beri nüfus sayımı yapılmıyor. Resmi biçimde hiçbir milletin sayısı belli değil. Tabi tahmindeki IKBY rakamları, Duhok Süleymaniye ve Erbil dışında Musul, Kerkük, Diyala ve Selahattin’deki peşmergenin kontrol ettiği rakamları kapsıyorsa durum değişir. Yalnız bu bakış açısı Türkiye’nin gayrımeşru kabul ettiği referandumun sınırlarını tanımak anlamına gelir.
3- Yazıda nüfus sayısı oy oranıyla eş değer tutuluyor. Irak gibi kimliğin ağır bastığı bir ülkede dahi insanlar asıl olarak çıkarları ü zerinden oy veriyorlar. Diyelim ki bu yaklaşım doğru: Fakat IKBY’de son seçim 2014’te değil 2013’te oldu ve Türkmenlere çıkan toplam oy 11891. Yani buna bakarak IKBY’de toplamda 20 bilemedin 50 bin Türkmen yaşadığı söylenebilir mi?
4- 2014 seçiminde Türkmenlerin Irak Meclisine üye sokamadığı ve %7 baraj olduğu söylenmiş. İsteyen internette kolay bir taramayla bulabilir. Irak’ta seçim barajı diye bir şey yok. Seçim, vilayetler bazında yapılıyor, ülke bazında değil. Türkmen listesinin 90 bin oy aldığı doğru değil. Sadece Kerkük’te Türkmenlerin iki ayrı listeyle aldığı oy 95356 ve Irak genelinde oy sayısı 232038. Ayrıca Türkmenlerin Federal Meclise üye sokamadığı söyleniyor. Oysa Irak Parlamentosu’na farklı listelerden 10 Türkmen girdi. Örn. Irak Türkmen Cephesi başkanı Erşat Salihi ve yardımcısı Hasan Turan...
5- Türkmenlerin Irak tarihinde zulme uğradığı doğru. Saddam Hüseyin dönemi unutulamaz. Fakat, 1991’de Çekiç Güç’ün ardından yapılan bir anayasayla Türkmenlerin haklarının güvence altına aldığı söyleniyor. Oysa IKBY’nin bugün dahi anayasası yok. Bölgede geçerli olan şey “Temel Yasa”. Bu anayasadan farklı. IKBY’de birisi 2009, diğeri 2014’te olmak üzere iki defa anayasa yazma girişimi gerçekleşti ve ikisi de sonuçlanmadı.
6- İddiaya göre 1991’de IKBY ortaya çıkmış ve Türkmenlere eğitim hakları tanınmış. Türkmenlere anadilde eğitim hakkı 1931’de verilmiş ve bu hak 1993’e kadar aktif kullanılamamıştı. 1993’te Türkiye’nin bölgedeki askeri/siyasi etkinliğiyle Türkmen okulları açılmaya başladı. 1996’da Türkmence eğitim alanların sayısı 12800’e ulaşmış, 2003’te Irak’ın işgalinden sonra bu sayı 1200’e kadar gerilemişti.
Son olarak Dışişlerimizin resmi konumlanmasında IKBY =Irak Kürt Bölgesel Yönetimi olarak geçer “Kürdistan” değil.
