Karabağ sorununda yeni dönem başlıyor

Azerbaycan’da yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin gözlemlerimizi aktarmıştık. Önceki seçimlerde olduğu gibi bu seçimin akşamı da seçmenler araçları ile konvoy oluşturup şehri dolaşıyorlar. Ülkenin başkenti olan Bakü şehri gerçekten görülmesi gereken bir yer. Geniş ve tertemiz caddeleri, tarihi mimarisi ve iklimi ile ciddi bir turizm merkezi haline geliyor. Dolardaki artış ve bölgede olan bitenler onları da tedirgin ediyor. Ülkedeki istikrarın sürmesini istiyorlar. Benzinin litre fiyatı 2 TL olunca araç sahibi olmak çok zor değil. Yollar yeniden yapılıyor. Hava kararınca bayrak yansıtılan Alev kuleleri şehrin her yerinden kendisini gösteriyor. Yemeklere gelince özellikle eşsiz kebaplarıyla oldukça iddialılar. İçerişehir adlı yer Şirvanşahlar Sarayı ve Kız Kalesi ile birlikte UNESCO tarafından Dünya Mirasları arasına girmiş. Daha önce turistlerin havalimanında yaşadığı sıkıntıların olmaması için Cumhurbaşkanı Aliyev bizzat talimat vermiş. Hizmet sektörü henüz yeterli düzeyde olmasa da her geçen gün gelişiyor. Bugünlerde şehrin içindeki yollar 27-29 Nisan’da gerçekleşecek Formula yarışları için hazır hale geliyor. Yarış severler Azatlık Meydanı başta olmak üzere kurulan tribünlerde etkinliklere katılacak. Bu etkinlik sebebiyle turist sayısında katbekat artış olmuş. Ankara’dan Bakü’ye direkt uçuş var. Eğer biletinizi doğru zamanda alırsanız Bakü ve çevresinin ilginç bir deneyim olacağı kesin.

Seçim gözlemimizin ardından uzun bir kara yolculuğu ile ülkenin işgal atındaki toprakları olan Karabağ’a ulaşıyoruz. Burası, Azerbaycan’ın %20’si ve 1993’ten bu tarafa Ermenistan’ın işgali altında. 1 milyondan fazla insan evlerinden göç etmek sorunda kalmış. Bu bölge sadece Azerbaycan değil, Türkiye, Rusya, Fransa, ABD gibi küresel mücadelede öncü olan ülkelerin politikalarına da etki ediyor. Cumhurbaşkanı Aliyev halktan yetki aldığı 7 yıllık dönemde temel gündemin Karabağ olacağını gizlemiyor. Barış çabalarını sürdürmenin yanı sıra bu kez daha güçlü ve çok kararlı bir Azerbaycan olacak diyorlar. ABD ve Rusya’nın derinleşen mücadelesi Karabağ’daki muhtemel yönelimleri belirleyebilir.

Karabağ sorununun nasıl bir içeriğe sahip olduğunu anlamak için burayı bizzat görmek gerek. Bunun için Azerbaycan yetkili makamlarından izin çıkarmanız gerekli. Hatırlanacak olursa bir süre önce izinsiz şekilde işgal altındaki topraklara giderek temasta bulunmak isteyen bazı Türk gazeteciler sınır dışı edilmişlerdi. Cumhurbaşkanlığında görüştüğümüz yetkililer bu konuda çok hassas olduklarını ve kendi prosedürleri dışında bir davranışın orayı Ermenistan bölgesi kabul etmek anlamına geleceğini ifade ediyorlar. Zaten bölgeye girişte askerler izinli olanları alıyor kapıdan.

Karabağ’a yaklaşırken yolda sohbet ettiğimiz pek çok kişi Türkiye’ye selam gönderiyor ve Türk milletine çok güveniyor. Özellikle Afrin operasyonundan sonra Türkiye’nin elinin güçlendiğini belirtiyorlar. “Bir gece ansızın girebiliriz” sözü burada epey biliniyor. Türkiye’nin resmi politikası bu konuda çok net ve tıpkı Azerbaycan gibi burayı “işgal edilmiş topraklar” olarak kabul ediyor. Ve nihayet tarihe tanıklık etmek için Çocuk Mercanlı köyüne ulaşıyoruz.

Bu köy 1993 yılında Ermenistan’ın işgal ettiği yerlerden... 1994’te tekrar alınmış. Bu arada göçler olmuş. Kalmak isteyenler her gün ölüm tehlikesiyle karşı karşıya kalmışlar. Çünkü bu köy ve etrafındaki yerler Leletepe adlı tepeden kontrol ediliyormuş. Tepenin kontrolü Nisan 2016’ya kadar Ermenistan’da olmuş. “Dört gün savaşı” olarak da bilinen 2-5 Nisan 2016 tarihlerinde belki de sembolik açından en önemli yer alınmış. Maalesef 22 şehit verilmiş. Bir çoğunun çatışmaya gitmeden önce yazdığı mektuplar yürek yakıyor. Köy girişinde onlar için bir anıt yapılmış. Leletepe alınınca Ermeni askerleri yaklaşık 700 metre sol tarafta bir tepe oluşturup oraya konuşlanmışlar. Görüntülemek için yöneldik ama ateş açılabileceğini söyleyerek izin vermediler. Leletepe 3 km mesafe ile aşağısındaki yerleşim merkezlerine hakim bir konumda. Çocuk Mercanlı köyündekiler yıllarca bu tepeden açılan ateş sonucu evlerini terk etmek zorunda kalmışlar. Bir tek Hacıyev ailesi sonuna kadar direnmiş. Her gün evleri kurşunlansa da gitmemişler.

Köye ilk aşamada 51 ev yapılarak tümüne aileler yerleştirilmiş. Şu an tamamlanan 100 evin de sahipleri bekleniyor. Kreş, toplantı merkezi ve muhteşem bir cami yapılmış. Cami bizzat Cumhurbaşkanı Aliyev tarafından üstlenilmiş. Köyün okulu adeta müze görünümünde. 60 çocuk öğrenim görüyor. Hepsi de Türk dizilerini yakından takip ediyorlar. Özellikle Kemal Sunal filmlerini kaçırmıyorlar. Beşiktaş’lı sayısı daha fazlaydı. Öyle güçlü duygularla yetişiyorlar ki İstiklal Marşını ezbere okuyan birincisi sınıf öğrencilerine rastlıyorsunuz. Çocuk Mercanlı köyüne Türkiye’den bazı belediyeler ortaklaşa televizyon hediye etmişler. Ayrıca Türk iş adamlarının muhtemeldir ki hayvancılık alanında bir üretim tesisi kuracağını belirtiyorlar. Bu durum evlerine dönmek isteyenlerin motivasyonlarını daha da artırıyor. Bununla birlikte Çocuk Mercanlı’da bir ilk yaşanmış. Burada en son 92 yılında oy kullanılmış. 26 yıl aradan sonra ilk kez Cumhurbaşkanı seçmen için sandığa gitmişler.

Öyle anlaşılıyor ki halkın artan morali ve desteği ile Azerbaycan devleti Karabağ için daha ciddi tedbirler almaya hazırlanıyor. BM’nin açık kararlarına rağmen barış görüşmelerinde bir türlü sonuç alınamayışı ise bunun en büyük sebebi.