Kabak, benzini satanın başına patlayacakmış gibi görünüyor

AKARYAKIT ürünlerinden dünyanın en yüksek vergisini aldığını görmezden gelen Hükümet, 4 TL’ye yükselen benzinde suçluyu buldu. Önceki gün Enerji Bakanı Taner Yıldız, dün de Devlet Bakanı Ali Babacan EPDK yetkilileri ile görüşerek ana dağıtıcı ve bayi kârlarını masaya yatırdı. Temmuz 2009’da olduğu gibi dağıtıcı kârlarına tavan fiyat uygulanması ve karlarının düşürülmesi gündeme geldi. Komik olan, hem dağıtım şirketinin hem de bayinin kâr marjı sıfırlansa bile 1 litre benzinin satış fiyatı 3 lira 48 kuruşun altına inmiyor

Son söylenecek sözü en baştan söyleyelim. 4 TL’ye çıkan benzin fiyatı kamuoyunda büyük tepki çektikten sonra Hükümet’in kendini savunma biçimi ve izlemeye çalıştığı strateji en masum ifadesiyle pişkinliktir.

Önceki gün Enerji Bakanı Taner Yıldız dün de Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ali Babacan’ın EPDK yetkililerini toplantıya çağırması ile bir kez daha dağıtıcı kâr marjlarının masaya yatırıldığını anlıyoruz. Temmuz 2009’da EPDK, ‘ana dağıtıcı ve bayi benzinden çok kazanıyor’ tespiti yapmış, toplam kazanç 38 kuruştan 20 kuruşa indirilmişti. Kısa süre sonra ise Maliye indirilen tutar kadar vergilere zam yaparak düşen fiyatı yine eski seviyesine çıkarmıştı.

Bugün geldiğimiz noktada, 1 litre benzinin 95 oktanlısı 3.85 TL’den 97 oktanlısı 4.01 TL’den satılıyor. İki gündür süren toplantılardan anlaşılıyor ki bir kez daha ana dağıtıcı ve bayi kârları ile oynanması gündemde. Akaryakıtta 1 kuruşluk vergi indirimine tahammülü olmayan Hükümet ‘Acaba nereden kısarız da akaryakıtı 4 TL’lik seviyenin altına çekeriz. Tepkiyi hafifletiriz’in hesabını yapıyor.

Ancak hesap o kadar açık ki; hiç bir hükümet yetkilisinin çıkıp da ‘Akaryakıt fiyatlarını biz belirlemiyoruz. Serbest fiyat uygulanıyor.’ diyememesi lazım. Ancak başta Başbakan Erdoğan olmak üzere herkes topu göğsünde yumuşatıp taca atmaya, hedef saptırmaya çok meğilli.

Gelin şimdi rakamları konuşturalım. Kim haklı kim haksız anlayalım.

1 litre 95 oktan kurşunsuz benzinin satış fiyatı 3.85 TL. Yazının etrafını saran grafikte 1 litre benzinin satış fiyatına nasıl ulaşıldığı net olarak görünüyor. Ham petrolü uluslararası piyasalardan alan, döviz riskini üstlenen, getirip işleyen benzine motorine dönüştüren rafineri, Ahmet bey’in arabasına koyduğu 1 litre benzinden sadece 99 kuruş pay alıyor. (1 varil petrolün şu an uluslararası borsalardaki fiyatı 88 dolar. 1 dolar 1.50 TL, 1 varil petrol de 159 litre. Yani rafineri 132 TL ödeyerek 1 varil hampetrol alıyor. Ham petrolün litresi 83 kuruşa geliyor. İşledikten benzine dönüştürdükten sonra 99 kuruşa satıyor. Oldukça makul bir kâr marjı)

İşlenmiş, benzine motorine dönüşmüş yakıtın kara nakliyesini yapan kamyoncu litrede 1 kuruş taşıma ücretine razı. Shell, BP, Opet, Petrol Ofisi gibi ana dağıtıcı firmalar litreden 18 kuruşun biraz üzerinde pay alıyor. Aynı payı Ahmet Bey’e pompadan benzin satan bayi de alıyor. Yani dağıtıcı ile bayinin toplam aldığı para 36 kuruşun biraz üzerinde. 1 litre benzinden rafineri yüzde 25.71, ana dağıtıcı ve bayi ikisi birlikte yüzde 9.55 pay alıyor. Peki bu 1 litre benzinin yüzde 65’lik kısmını oluşturan bedeli kim alıyor?

EPDK 1 litre benzinden 0.174 kuruş pay kapmış. 0.184 kuruş alan ana dağıtıcı ve bayinin neredeyse kârına eşit bir pay. Kalanı malum ÖTV ve KDV. Uyanık Maliye önce 1.89 TL’lik ÖTV’yi yukarıda verdiğim rakamlara ekliyor, ardından çıkan rakamın KDV’sini hesaplıyor. Yani aslında verginin de vergisi alınıyor. Ahmet Bey’in 1 litre benzinde Maliye’ye ödediği toplam vergi 2.48 TL’ye çıkıyor.

Diyelim ki bayi kârı ve ana dağıtıcı kârı azaltıldı. Yine Temmuz 2009’da olduğu gibi toplamda 20 kuruşa indirildi. Şu an ana dağıtıcı ve bayinin 1 litre benzindeki payı 36.8 kuruş olduğuna göre benzinde en fazla 16.8 kuruşluk bir indirim sözkonusu olabilir. Yani 1 litre 95 oktan kurşunsuz benzin 3.68 TL’ye inebilir. 1 litre benzinden 2.48 TL alan Maliye vergilerde bir indirim yapmadığı sürece akaryakıtta indirim hayaldir.

Şu an Türkiye Avrupa’nın açık ara benzinden en yüksek vergiyi alan ülkesidir. Türkiye’de 1.25 euro/cent olan vergiye en yakın vergi tutarı 0.97 euro/cent ile Hollanda’da. (Bir Hollandalı ile bir Türk’ün alım gücünü de ayrıca kıyaslayın lütfen.)