İşsizin dolarını satan İŞKUR Fon’u başarılı yönetiyor mu?

Merkez Bankası önce 50 milyon dolar, hemen ertesi günü 60 milyon dolarla döviz satış ihalelerine yeniden başlarken son 2 gündür piyasanın sürpriz bir satıcısı daha var.

Piyasanın döviz ihtiyacının büyük bölümünü İş-Kur’un İşsizlik Fonu’ndan karşılaması dikkat çekti. İş-Kur önceki gün yaptığı 80 milyon dolarlık satıştan sonra dün de 85 milyon dolar daha sattı ve toplam satış tutarı 165 milyon doları buldu. Yani Merkez’den daha fazla dolar sattı.

İş-Kur Genel Müdürü Kemal Biçerli sözkonusu satışı, Merkez Bankası ya da bir başka kurumun direktifi ile değil tamamen kendi insiyatifleri ile karlı bir işlem olduğu için yaptıklarını söylüyor. Biçerli, satışı rutin işlem olarak tanımlarken, İşsizlik Fonu’nun karlılığını korumak için zaman zaman konjonktürü takip ederek döviz satışı yaptıklarını vurguluyor.

Doların 1.75 TL’yi bulmasının ardından İŞKUR ya da bir başka kuruluşun dolar satması elbette doğru hareket gibi görünüyor. Her ne kadar İŞKUR’un sattığı dolarların maliyetini bilmesek de 3-5 bir kazanç olduğu kesin. Ancak asıl soru İş-Kur’un İşsizlik Fonu’nu ne kadar karlı yönettiğidir.

Bu soru önemli çünkü yarın öbür gün İşsizlik Fonu gibi yine devletin kontrolünde Kıdem Tazminatı Fonu da kurulacaksa ve benzer performans gösterilecekse işsizin olduğu kadar çalışanın da işi zorlaşacak.

İşsizlik Fonu’nun Haziran sonu itibarıyla 50 milyar TL’yi bulan bir bakiyesi var. Bildiğim kadarı ile bu Fon’un yüzde 95’inden biraz fazlası Hazine Bonosu’na park etmiş vaziyette. Yani aslında işsizin parası ile Hazine fonlanıyor. Dövizde tutulan miktar toplam portföyün yüzde 2.4’ü kadar. Yüzde 2.3’lük bölüm ile de TL mevduat yapılıyor. Dövize ayrılan kısım yaklaşık 1.2 milyar TL ya da 700 milyon dolara denk geliyor. 165 milyon dolarlık kısım satıldığına göre Fon’un elinde daha 535 milyon dolar var.

İşkur bu dövizi de satar mı bilmiyorum ancak yüzde 95’ten fazlası Hazine Bonosu’na, yüzde 2.3’ü de TL mevduata park etmiş bir fonun yönetildiğini söylemek çok zor. Mesela aylardır çok kazanan bir altın var. Neden portföyün bir bölümü ile altın ya da bir başka emtia alınmaz? (Acaba kuruluş yasasında bu tür yatırımlar riskli bulunduğu için alınamaz-satılamaz engeli mi var?)

İş-Kur Başkanı Fon’un karlılığını korumak için bu satışın yapıldığını söylüyor ancak İşsizlik Fonu’nun getiri performansı çok kötü. Bu portföy bir varlık yönetim şirketinin elinde olsaydı ve İŞ-KUR’un sağladığı performans gösterilmiş olsaydı, o şirketin uzmanları başı önde gezer muhtemelen işinden olurdu.

İşsizlik Fonu’nun portföy getiri oranı son 1 yıl itibarıyla yüzde 8.75 düzeyinde.

Oysa son 1 yılda enflasyon ÜFE’ye göre yüzde 10.2 oldu. Yani İşsizler’in parasının getirisi enflasyona bile yetişemedi. Reel anlamda eridi. Sadece enflasyonla kıyaslandığında bile İşsizlik Fonu’nun son 1 yılda 710 milyon lira gelir kaybı var.

Aslında nereden baktığınıza bağlı. 710 milyon liraya, Fon’un neredeyse tamamı Hazine kağıdında olduğu için işsizin kaybı ama devletin kazancı olarak da bakabiliriz.

710 milyon TL’lik kaybın önemini çarpıcı bir örnekle vurgulayalım.

TÜİK’in son verilerine göre resmi işsiz sayısı 2 milyon 637 bin.

Sadece reel getiri kaybı ile bile her bir işsize 270 lira dağıtılabilirdi.

İşsizlik Fonu’ndan ne yazık ki işsizler yararlanamıyor bu doğrudur. İşsize bugüne kadar ödenen para topu topu 4 milyar 418 milyon liradır. Fon varoluş sebebi olan işsize 4.4 milyar TL öderken, Hazine’ye 9.7 milyar TL kaynak aktardı. 2.3 milyar TL‘yi stopaj olarak Maliye’ye ödedi. 12 milyar TL ise devletin GAP başta olmak üzere bazı altyapı yatırımlarında kullanıldı. Yani işin özeti Fon’dan işsiz dışında herkes nemalandı.

İşsizlik Fonu bugüne kadar hep işsize para vermediği ya da verme koşulları çok ağır olduğu için eleştirildi. Ancak kimse nedense performansını sorgulamıyor.

Bence performansı da sorgulanmalı. Çünkü dediğim gibi yarın öbür gün çalışanların güvencesi olan kıdem tazminatı kalkacak yerine Fon gelecek. O Fon nasıl yönetilecek de çalışanlar emekli olduğunda ya da işinden ayrıldığında eline hatırı sayılır bir kıdem tazminatı geçecek?

Doğmamış çocuğa don biçilmez ama bu Kıdem Tazminatı Fonu eninde sonunda doğacak. Gidişat onu gösteriyor. O Fon da İşsizlik Fonu gibi yönetilecekse yandı gülüm keten helva...