Depremzede işçi ve işverenleri ilgilendiriyor! Gelir testi belirleyecek
Kahramanmaraş merkezli asrın felaketi sonrası tüm Türkiye yardım ve destek için harekete geçti. Bir yandan yaralar sarılırken, hükümet destek paketlerini art arda açıkladı. Şimdi ise depremden etkilenen vatandaşların hangi haklara sahip olduğu merak ediliyor. Bazı durumlarda çift maaş hakkı dahi ortaya çıktığı belirtiliyor. Uzmanlar depremzedelerin haklarını kalem kalem açıkladı.
YASİN ARSLAN | gazetevatan.com
Kahramanmaraş merkezli art arda yaşanan depremlerde 35 bin 418 kişi hayatını kaybetti, 105 bin 505 kişi de yaralandı. Hem devlet hem de halk tüm imkanları ile yaraları sarmak için seferber oldu. Felaket sonrası açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, oturulamaz hale gelen konutlar için hane başına 15 bin TL taşınma, 5 bin TL ile 2 bin TL kira yardımı yapılacağı ve hane başına 10 bin TL destek yardımı verileceğini duyurdu. Açıklamaların ardından asrın felaketinden etkilenen depremzedelerin başka hangi haklardan yararlanıp yararlanmayacağı merak konusu oldu.
Sosyal Güvenlik Müşavirleri Derneği Başkanı ve Öğretim Görevlisi Emin Yılmaz, depremzedelerin yararlanabileceği tüm hakları gazetevatan.com’a anlattı. Konuyu iş kanunu, sosyal güvenlik kanunu, vergi kanunu, sosyal yardım olarak 4 ayrı başlıkta değerlendirmek gerektiğini belirten Yılmaz, çalışırken deprem nedeniyle vefat eden vatandaşın geride kalan mirasçılarına kıdem tazminatı kaldığını ifade eti.
"ÇALIŞIRKEN VEFAT DURUMUNDA ARKADA KALANLARA AYLIK BAĞLANIR"
İş kanununda 24. maddenin işçiyi, 25. madde işvereni temsil ettiğini hatırlatan Yılmaz, “4850 sayılı İş Kanunu ile ilgili bir haftadan fazla işin durmasını gerektiren zorlayıcı sebepler varsa iş sözleşmesi taraflar vasıtası ile fesih edilebiliyor. Yine ayrı olarak buradaki o bir haftalık süreç içerisinde de 4857 sayılı yasanın 40. maddesine istinaden de yarım ücret şeklinde oradaki personellerin ücret ödemlerinin devam etmesi lazım” dedi.
Vardiyalı çalışan vatandaşların gece mesaisinde depreme yakalanmaları durumunda yaşanan hem ölümlerin hem de yaralanmaların da iş kazası kapsamında girdiğini belirten Yılmaz, “Çalışma esnasında yaşana afet ölümle sonuçlanırsa arkada kalan eş, çocuk, anne ve babaya ekstradan bir gelir bağlanıyor. Kendisinin de engelli kalması durumunda da gelir bağlanması söz konusu oluyor” ifadelerini kullandı.
"KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ HAKKI DOĞAR"
Afetzedelerin kısa çalışma ödeneği üzerinden de destek alabildiğini söyleyen Yılmaz, “Hatırlarsanız kısa çalışma ödeneğini pandemi döneminde de vardı. Yasaya göre; salgın, doğal afet ya da ekonomik nedenler kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için geçerli durumlardır. Buradaki temel şart, işe girdikten sonra 4 haftalık sürecin geçmesi gerekiyor. Sonrasında ise çalışanlar İŞKUR üzerinden belli bir oranda, ödenek alabiliyorlar” dedi.
“Depremzedelerin Sosyal Güvenlik Hukukunda yer alan Genel Sağlık Sigortası kapsamında sağlık hizmetlerini ve ilaç teminini ücretsiz olarak alıyor. Bu haklar sigortalı çalışanların bakmakla yükümlü olduğu kişiler için de geçerlidir” diyen Yılmaz, “Depremden önceki bir yıl içerisinde 90 günü olanlara, bu hakların hepsi sağlanıyor. Tedavi süreci boyunca, geçici iş görmezlik ödeneği dediğimiz bir ödenek var, bu depremde olsun ya da olmasın, çalışma hayatının içindeyken, hastaneye gidenlere rapor parası alıyor” ifadelerini kullandı.
ÖLÜM AYLIĞI ŞARTLARI NELER?
Yılmaz, 6098 sayılı Borçlar Kanununun 440. maddesi gereğince işçinin ölümü halinde ölüm tazminatı ödendiğine dikkati çekerek, “Sosyal Güvenlik Hukukuna göre cenaze ödeneği de söz konusudur. Bu ödenek 2023 yılında 4A'lılar için 2054 lira, 4C’liler için ise 8 bin 239 liradır. Kişinin sigortalılık süresine göre de cenaze yardımları farklılık gösterebiliyor. Depremde vefat sigortalı eğer şartları sağlıyorsa arkada kalanlara, dul ve yetim aylığı bağlanabiliyor. Bununla ilgili detay ise şöyle; SSK’lı olarak çalışanlara eğer, 5 yıllık sigortalılık süresi ve 900 günü varsa ölüm aylığı adı altında bir maaş bağlanıyor. Bağ-Kurlu olup 5 yıl sigortalı olanların ise 1800 günü varsa ölüm aylığından eş ve çocuklar ile anne ve baba birinci derece kişiler faydalanabiliyor. Devlet memurları da aynı şekilde buradaki haktan yararlanabiliyor” dedi.
KİMLER MALULEN EMEKLİ OLUR? ÇİFT MAAŞ DETAYI
Yılmaz, çalışırken depreme yakalanan vatandaşların yakınlarına iş kazası ve ölüm aylığı olarak iki farklı aylık bağlanabildiğini söyleyerek, “Eğer depremzede yüzde 60 ve daha fazla engelli kalmışsa, 10 yıl sigortalı ve 1800 prim günü şartını tamamlamışsa, (başka birine muhtaçlık söz konusu ise bu şartlar aranmaz) malulen emekli olur. Eğer depremzedenin yüzde 40 engeli varsa, en az 15 yıl ve 3600 prim günü şartı tamamsa yine engelli emeklisi olarak maaşa bağlanabiliyor. Engelli emekliliklerinde ve malulen emekliliklerde yaş şartı aranmıyor. Yine depremzedenin çalışma gücünde yüzde 10 ve daha fazla kayıp yaşanmışsa, sürekli iş göremez geliri de bağlanıyor” açıklamasında bulundu.
"GELİR TESTİNE GÖRE SOSYAL YARDIM VERİLEBİLİR"
Kaymakamlıklar bünyesindeki SYDV’lerin de depremzedelere nakdi destekte bulunduğuna dikkati çeken Yılmaz, “Depremzede orada gelir testine girerse, asgari net ücretin hane içerisindeki üçte birinden aşağı geliri olduğu tespit edilirse, yine bir sosyal yardım bağlanabiliyor” dedi. Yılmaz, iş hayatı içinde olan depremzedelere de çeşitli teşvikler verilebileceğini söyledi.
İŞVERENLER NE GİBİ DESTEKLER ALABİLİYOR
Deprem felaketi sonrası işverenlere ilişkin de bir takım destekler söz konusu olduğunun altını çizen Yılmaz, “Yasal prosedüre göre; vergi yönünde mücbir sebep denen bir durum var. Bu mücbir sebep ise kişinin ya da vergi mükellefinin elinde olmayana nedenlerden dolayı gerçekleşen olağan dışı durumu temsil ediyor. Burada birçok depremzedeye nakdi ve ayni yardımlardan bulunuldu. AFAD ve Kızılay gibi kamu yararına ait olan vakıf ve derneklere birçok bağış yapıldı. Bu bağış ve yardımların tamamı, gelir ve kurumlar vergisine indirim olarak yansıyor. Yani deprem bölgesine AFAD üzerinden yardım yapan bir işletmenin, nakdi yardım ya da bağışları, hem gelir hem de kurumlar vergisinde indirim olarak kendisine döner” dedi.
31 AĞUSTOS 2023 TARİHİNE DİKKAT!
Deprem bölgesindeki vergi mükelleflerinin, işveren beyan ve bildirimleri ile alakalı olarak da bilinmeyen detayları aktaran Yılmaz, “İşverenlerin 6 Şubat 2023 ile 31 Temmuz 2023 tarihleri arasındaki beyan ve bildirimlerini ilgili kurumlara tahakkuk, vergi, ceza, gecikme cezası gibi ödemeler 31 Ağustos 2023 tarihi sonuna kadar yapılabilecek. Yine 2023 yılının birinci dönemi ile ilgili olan geçici vergi ile ilgili kısmı verilmeyecek. Deprem bölgesinde vergi borçları olan ve 2 Ekim 2023 sonuna kadar başvuru yapan depremzedelerin borçları faizsiz olarak 24 aya kadar taksitlendirilecek. O bölgede işletmesi bulunanların göçük altında kalan mallarının tamamı da vergi indirimi kapsamındadır” ifadelerini kullandı. Yılmaz, depremzedeleri işe alan işverenlere prim teşviği söz konusu olabileceğine dikkati çekti.
