Bir süredir haberlerde duyduğumuz klişe bir cümle var. “ABD Başkanı Trump en zor günlerini yaşıyor.” Peki, neden? İşte 10 soruda ABD’de yaşanan kriz.
1- Amerika’da neler oluyor?
ABD Başkanı Donald Trump’a eskiden çok yakın olan iki isim geçen hafta hakim karşısındaydı. Trump’ın eski avukatı Cohen itirafçı oldu. Seçim kampanyası döneminde sessiz kalsınlar diye Trump’ın eskiden ilişkisi olduğu biri porno yıldızı diğeri de Playboy mankeni iki kadına para verdiğini kabul etti. İddiaya göre “Adayın lehine kampanya finans kurallarını ihlal ettim” ifadesini kullandı. Trump’ın seçim kampanyasının direktörü Manafort ise Rusya’nın 2016’daki ABD seçimlerine müdahale ettiği iddialarının araştırıldığı davada sanıktı. Savcı Mueller o konuyu araştırırken, Manafort’un vergi kaçırdığı ve banka hesaplarını gizlediği ortaya çıktı. Hakkındaki 18 suçlamanın 8’inden suçlu bulundu.
2- Peki, tüm bunların Trump’la ne ilgisi var?
Trump, Cohen kadınlara ödenen sus payını sonradan öğrendiğini üstelik bu paranın kampanya fonundan değil kişisel servetinden verildiğini savunuyor. Ancak Cohen ifadesinde bu adımı “Bir siyasi adayın isteği üzerine” yaptığını söyleyip farklı bilgiler veriyor. ABD’de seçim finansmanı bağışlarla işliyor. Bu para kişisel bir iş için kullanıldıysa bu seçim yasasının ihlali demek. Bu da Başkan’ın suça karıştığı anlamına geliyor. Trump’a göre ise Cohen uzlaşma yoluna gitmek için “Hikayeler uyduruyor.”
3- Bir başkan hangi suçlardan azledilebilir?
ABD’de bir başkanın görevden alınması için 3 suçtan birini işlemesi gerekiyor. İlki ihanet. Yani ABD’nin düşmanı olan bir ülkeye yardım etmek. İkincisi siyasi fayda karşılığında hediye ya da para kabul etmek, yani rüşvet. Asıl sorun ise muğlak olan üçüncü madde. Yasalarda kesin tanımı bulunmayan “ağır ve vahim bir suç işlemek”. Trump’la ilgili süreç eğer başlarsa işte bu net olmayan maddeye dayandırılması bekleniyor.
4- Trump hakkındaki tek suçlama bu mu?
Hayır değil. Trump zaten uzun süredir Rusya ile ilişkileri nedeniyle eleştiri oklarının hedefinde. ABD’de seçmenler oylarını elektronik olarak kullanıyor. Rusya’nın bu sistemi hacklediği ve sonuçları Trump lehine değiştirdiği öne sürülüyor. Bu müdahale karşılığında, Trump’ın seçildikten sonra henüz görevi resmen devralmadan Rusya ile pazarlıklara başladığı, gizli anlaşmalar yaptığı iddia ediliyor. Trump da Putin de bu iddiaları sert dille reddediyor. Bu süreçte onun adına bu pazarlıkları yürüttüğü iddia edilen kişi ise Eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Flynn. ABD’de sivil birinin diplomatik sürece müdahil olması yasadışı kabul ediliyor. Üstelik Beyaz Saray yalanlasa da, Trump’ın görevden aldığı eski FBI Başkanı Comey’den bu soruşturmayı kapatmasını istediği de iddia ediliyor. İşte bu da büyük bir suç sayılıyor. Bitmedi. Mayıs ayında ABD basınında çıkan, Trump’ın çok gizli bir istihbarat bilgisini Rusya ile paylaştığı haberleri de çok konuşulmuştu. Trump bunu doğrulayıp buna hakkı olduğunu savunsa da bu konudaki tartışma da sürüyor.
5- Azil süreci nasıl işliyor?
Süreci herhangi bir Meclis üyesi başlatabilir. ABD’deki Kongre iki kanatlı bir yapı. Temsilciler Meclisi ve Senato’dan oluşuyor. Önce alt kanat olan Temsilciler Meclisi’ndeki Adalet Komitesi’ne başvuru yapılması gerek. Komite onay verirse Temsilciler Meclisi’nde oylama yapılıyor. Salt çoğunluk kabul ederse süreç üst kanat olan Senato’ya taşınıyor. Burada aynı bir davadaki gibi süreç işliyor. Senatörler jüri oluyor. Tek tek tanıklar dinleniyor. Daha sonra da başkan savunma yapıyor. Başkanın görevden alınması için 3’te 2’nin o yönde oy kullanması gerekiyor.
6- Trump görevden alınabilir mi?
Şimdilik pek de kolay görünmüyor. Şu an Kongre’nin iki kanadında da Cumhuriyetçiler çoğunlukta. Bu yüzden kendi partisinin Trump’a karşı böyle bir adım atmasını beklemek zor. Ancak 2 ay gibi kısa bir süre içinde ABD’de ara seçimler olacak. 6 Kasım’daki seçimde Demokratların alt kanat olan Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu ele geçirme ihtimali var. Ancak yine de Senato’daki 3’te 2’lik çoğunluk için bazı Cumhuriyetçi Senatörlerin de Trump’ın gitmesini istemesi gerekiyor.
7- Bugüne kadar görevden alınan başkan oldu mu?
Aslında ABD bu konuyu daha önce 3 kez tartıştı. Ama hiçbirinde sonuç alınamadı. 1868 yılında Başkan Andrew Johnson hakkında dönemin Savaş Bakanını haksız yere kovduğu iddiasıyla azil süreci başladı. Ancak Senato’dan döndü. 104 yıl sonra 1972’de bu kez hedefteki isim tarihin en ünlü skandallarından Watergate’in kahramanı Cumhuriyetçi Richard Nixon’dı. Nixon Demokrat Parti’nin ofisine dinleme cihazı yerleştirmek üstelik de skandal patlak verince delil karartmak ve yargıyı yanıltmakla suçlanıyordu. Azledilmesine kesin gözüyle bakılırken Nixon istifa etti. 1990’larda ise Bill Clinton ile Beyaz Saray’da seks skandalı patlak verdi. Stajyer Monica Lewinsky ile Oval Ofis’te ilişkiye girdiği bu konuda verdiği yeminli ifadede yalan söylediği ortaya çıktı. Azil süreci başlatıldı ancak Senato’daki oylamada beraat etti.
8- Trump giderse ne olacak?
Donald Trump görevden alınırsa yeniden seçime gidilmeyecek. Yerine yardımcısı Mike Pence yeni ABD Başkanı olarak atanacak.
9- Pence’in gelmesi iyi mi kötü mü?
Bu senaryonun bizim için çok olumlu olacağını söylemek zor. Pence şahin politikaları ile bilinen biri. Rahip Brunson gibi Evanjelist. Hatta Trump’ın bu konudaki politikalarının mimarının Pence olduğu düşünülüyor. Pence kürtaja, eşcinsel haklarına hatta orduda kadınların yer almasına karşı. Dış politikada ise Trump’tan 180 derece farklı görüşlere sahip. NATO ve Çin’e büyük önem veriyor. Trump’ın karşı olduğu NAFTA gibi uluslararası anlaşmaları destekliyor.
10- Trump görevden alınırsa ekonomi çöker mi?
Trump’a göre kesinlikle evet. Azledilirse piyasalar çöker, herkes fakirleşir. Kısa vadede bu söylediği gerçekleşebilir. Zira Nixon istifa ettiğinde de borsa yüzde 42 değer kaybetmişti. Ancak uzmanlara göre Trump’ın görevden alınmasının etkisi yüzde 10-20 seviyesinde olur. Ancak ekonomi çok kısa süre içinde toparlar.
Bu hikayede kim kimdir?
Michael Cohen: Trump’ın eski avukatı
Paul Manafort: Trump’ın seçim kampanyası direktörü, dostu
Michael Flynn: Eski Ulusal Güvenlik Danışmanı
James Comey: Eski FBI Başkanı, Trump tarafından görevden alındı
Robert Mueller: Eski FBI Başkanı, Rusya soruşturmasının başındaki özel yetkili savcı