Harvard, Princeton, Yale, Columbia, Cornell, Pennsylvania, Brown üniversitelerinin yer aldığı dünyanın en prestijli Ivy Lig’inin (Sarmaşık Ligi) yanı sıra; Cambridge, Oxford (İngiliz), McGill (Kanada) gibi öğrenim kurumlarına giren çocuklara hangi kitaplar okutuluyor? Washington Post merak etmiş, “Sarmaşık Ligi’ndeki öğrenciler, bizimkilerin okumadığı neleri okuyor?” diye. Ve bu üniversitelere giriş bileti için okunması gereken kitapları sıralamış.
1) İlk sırada yazar William Strunk’ın Stil Unsurları (The Elements of Style -1918) kitabı var. İngilizce makale, deneme yazmak isteyenlerin başvuru kaynağı. Türkçe çevirisi yok. Ama toplumlara lider yetiştiren üniversitelerin önem verdiği kitap. Özetle kişinin yazıyla kendini ifade edebilmesini, öğrenciye gücünü, cesaretini ortaya koymayı, meydan okumayı öğreten bir kitap.
2) Platon’un Devleti. Bizde Eflatun diye de bilinir. MÖ. 428-348 arasında yaşamış ünlü antik Yunan düşünür. Sokrates’in öğrencisi. Devlet’te etik ve politika ilişkisi sorgulanır. Bu ahlaki bir sorundur, sorunun çözümü de adalettir, adaleti sağlayan da devlettir. Felsefe okuyan insanların yönettiği devlet, bireyleri mutlu edecektir.
3) Komünist Manifesto (1848). Büyük düşünür Karl Marks’ın baş yapıtı. Dünyanın değişmesinde, milyonlarca insanın yaşamında belirleyici rol oynadı. İşçi sınıfı ile kapitalist sınıf arasındaki çalışma şartlarının nasıl düzenleneceğii konusunda rehber olan kitap, yeni bir yönetim fikri de doğurdu.
4) Biyoloji, Neil Campbell. 1200 sayfalık dünyanın en çok okutulan, çalışılan biyoloji kitabı. Sade ve anlaşılır dili nedeniyle tercih ediliyor.
5) Frankeştayn. İngiliz yazar Mary Shelly’nin 1818’de henüz 20 yaşındayken yayınladığı kitap, ilk bilimkurgu romanıdır. Bir canavar yaratan ve yarattığı şey yüzünden dehşete düşmüş bir bilim insanının tasavvur edildiği kitap, okuyana önce ölümü ardından yaşamı sorgulatır.
6) Gene Antik Yunan’a uzanıyoruz. Aristoteles’in (Aristo) yazdığı Etik kitabı, temel ahlak kitabıdır. Ahlaklı ve erdemli olmak için nasıl bir yol izlenmesi gerektiğini sorgular.
7) Thomas Hobbes’un Leviathan’ı. Siyaset felsefesi ve modern siyasal düşüncenin rasyonel açıklamasını yapar. Devlet ya da başka bir değişle Leviathan’a benzetilen egemenler anlatılır kitapta. Bir din ve dünya devletinin içeriği, biçimi ve kudreti diye özetlenebilir.
8) İtalyan Machiavelli; Prens’i 1513’te, kaleme aldığında acaba Napolyon’dan Hitler’e, nice iktidar sahiplerinin güçlerini korumak için onun kitabına başvuracağını tahmin eder miydi! Siyasetçiler ve din adamları arasında rüşvet, şantaj, şiddet ve onursuzluğun olduğu bir çağda yaşayan Machiavelli’nin Prens’i,”iktidar için her şey mübahtır” diyen popülizmin temel taşıdır.
9) Sırada Sofokles’in Kral Oedipus’u var. Bir Yunan tragedyasıdır. Sahnelendiği zamansa MÖ. 428 yılıdır. Kral Oedipus, Apollo tarafından lanetlenen bir kraldır. Babasını öldürüp annesiyle evlenmek gibi oldukça enteresan bir durum onun kaderidir.
10) Ve son olarak Shakespeare’in Hamlet’i... 1601 yılında kaleme alınan eserde Hamlet yaşamını, yaşamın amacını, ölümü ve ölümün ötesindekileri sorgulamakta ve bu dünyada akıllı, soylu ve iffetli olmanın zorluklarını yansıtmaktadır. “Olmak ya da olmamak, işte bütün mesele bu” tiradıyla bilinir.
Almanya’da liselerde çocuklara Anne Frank’ın Hatıra Defteri (1947) okutuluyor. Nazi işgali sırasında ailesiyle Amsterdam’a saklanan bir Yahudi kız çocuğunun yazdığı bir kitap. “Dar görüşlü insanlar ne tür dehşetler yaşatıyor” diye anlaşılsın diye. Amerika’da liselerde ise Bülbülü Öldürmek (Harper Lee) tavsiye ediliyor. Irkçılık ve önyargılarla toplumun nasıl felç edildiğini anlamak adına.
Çok düşündüm ülkemizde lise çağındaki çocuklara neler okutmalıyız diye... Aklıma şunlar geldi.
İlk sıraya mutlaka Nutuk’u almalı. Ömer Seyfettin’den Pembe İncili Kaftan, Yaşar Kemal’in Üç Anadolu Efsanesi (Karacaoğlan, Köroğlu, Alageyik), Orhan Veli şiirleri, Aziz Nesin’in öyküleri mutlaka okutulmalı. Araya bir de Montaigne’in Denemeleri alınsa fena olmaz.
