Daha önceki yazılarımızda iş kazaları ve meslek hastalıkları kavramına değinmiş, hangi hallerin iş kazası sayılacağının üzerinde durmuştuk. Bugün bu konunun devamı mahiyetinde iş kazası ve meslek hastalığı halinde sigortalılara ya da hak sahiplerine yapılacak yardımlara değineceğiz.
Bu kapsamda iş kazası ya da meslek hastalığı geçiren sigortalılara yapılan ilk yardım sağlık yardımıdır. Sağlık yardımlarının herhangi bir süreyle sınırlandırılmadığını söylememizde yarar var. Yani iş kazası geçiren ya da meslek hastalığına tutulan sigortalıların tedavileri iyileşmelerine kadar devam eder.
Tedavi süresince sigortalılara geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Bu ödenek kazanın olduğu tarihten önceki üç ayın brüt kazancına göre belirlenir. Buna göre, kazanın olduğu tarihten önceki üç ayın kazancı, aynı süredeki prim ödeme gün sayısına bölünerek günlük kazanç bulunur. Sigortalılara raporlu oldukları süre zarfında, yatarak tedavilerinde bulunan günlük kazancın yarısı, ayakta tedavilerinde ise üçte ikisi ödenir. Örneğin aylık brüt kazancı 3 bin 600 TL olan ve üç ay boyunca eksiksiz olarak prim günü bulunan sigortalının günlük kazancı 120 TL olarak bulunur. Bu sigortalıya yatarak tedavi gördüğü sürede günlük 60 TL, ayakta tedavi gördüğü sürede ise günlük 80 TL geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Önemle belirtelim ki, iş kazası ve meslek hastalığı halinde sigortalılara raporlu oldukları ilk günden itibaren geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir. Bilindiği üzere hastalık halinde sigortalılara ilk iki gün için ödenek ödenmez. Bu durum hastalık sigortası ile iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kollarında geçici iş göremezlik hesabındaki tek farklılıktır.
Geçirmiş oldukları iş kazası ya da tutuldukları meslek hastalığı nedeniyle yapılan tedavileri sonucunda meslekte kazanma gücü en az yüzde on oranında azalan sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalının mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanır. Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya, yukarıdaki örneğe göre hesaplanan aylık kazancının % 70'i oranında gelir bağlanır. Sürekli kısmî iş göremezlikte, tam iş göremezlik geliri gibi hesaplanarak bunun iş göremezlik derecesi oranındaki tutarı sigortalıya ödenir. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir bağlama oranı % 100 olarak uygulanır.
Genel olarak sürekli iş göremezlik geliriyle malullük aylığı karıştırılmaktadır. Malullük aylığı uzun vadeli sigorta kollarına ilişkin bir ödemedir. Sigortalının malullük aylığına hak kazanabilmesi için ilk defa sigortalı olduğu tarihten sonra geçirdiği bir hastalık ve kaza sonucu en az yüzde altmış oranında malul sayılması, en az on yıllık sigortalı olması ve en az 1800 gün prim ödeme gün sayısının bulunması gerekmektedir. Malullük aylığı alan sigortalı çalışamaz. Çalışırsa aylığı kesilir. Ancak sürekli iş göremezlik ödeneği alan sigortalı çalışabilir. Çalışması halinde geliri kesilmez.
Burada çok önemli bir hususu belirtmemizde fayda var. Aynı iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü en az yüzde altmış oranında yitiren sigortalı sürekli iş göremezlik gelirinin yanı sıra diğer koşulları da sağlıyorsa malullük aylığına da hak kazanır. Yani aynı iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu hem sürekli iş göremezlik geliri, hem de malullük aylığı alabilir. Talebi halinde sigortalıya bu aylık ve gelirlerden yüksek olanın tamamı, düşük olanın da yarısı bağlanır.
İş kazası ve meslek hastalığına bağlı nedenlerden dolayı ölen sigortalının eşine, çocuklarına, anne ve babasına ölüm geliri bağlanmaktadır. İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 veya daha fazla oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerin hak sahiplerine, ölümün iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olup olmadığına bakılmaksızın gelir bağlanır.
İş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolundan yapılan diğer bir yardım halk arasında çeyiz parası olarak da bilinen evlenme ödeneğidir. Evlenmeleri nedeniyle, gelir veya aylıklarının kesilmesi gereken kız çocuklarına evlenmeleri ve talepte bulunmaları halinde almakta oldukları aylık veya gelirlerinin iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak ödenir. Evlenme ödeneği alan hak sahibinin aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde yeniden hak sahibi olması halinde, iki yıllık sürenin sonuna kadar gelir veya aylık bağlanmaz.
İş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolundan yapılan yardımlardan sonuncusu ise cenaze ödeneğidir. İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının hak sahiplerine Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği ödenmektedir. Cenaze ödeneği, sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir.
Sigortalının cenazesinin gerçek veya tüzel kişiler tarafından kaldırılması durumunda, belgelere dayanan masraflar, masrafı yapan gerçek veya tüzel kişilere ödenir. Ancak bu halde dahi cenaze ödeneği kurum tarafından belirlenen maktu tutarı aşamaz. Bu tutar 2020 yılı için 801 TL olarak belirlenmiştir.
