Kader meselesi hadislere nasıl sokuşturuldu?

Prof. Dr. Ömer Aydın, bir araştırma yazısında kadere iman meselesinin, sonradan Cibril hadisine monte edilmiş olduğunu kanıtlarıyla ortaya koymaktadır. Hollanda’da yaşayan okurum Emrah Gedik de gönderdiği mailde “Dediginiz dogruymuş hocam. Bu hadisin bazı rivayetlerinde kadere inanmak kaydı bulunmuyor. Bunun bir ilave olduğu anlaşılıyor” diyor. Prof. Dr. Ömer Aydın‘ın yazısı şöyledir: Buhari, “İman” adlı ikinci kitabında, Ebu Hüreyre’den şu hadisi rivayet eder: “Hz. Peygamber, dışarıda bir grup insanla birlikte oturduğu sırada ona bir adam geldi ve ‘İman nedir?’ dedi. Hz. Peygamber, ‘İman Allah’a, meleklerine, O’na kavuşmaya, resullerine ve ölümden sonraki hayata inanmandır’ diye cevap verdi” (Buhari, 2:37). Bu hadis, üç ayrı kanalla Müslim tarafından da rivayet edilmektedir. İlk kanaldaki dört ravi, Buhari’nin ravileriyle aynıdır ve hadisin metni de hemen hemen aynıdır. İkinci kanaldaki ilk üç ravi, yine Buhari’nin ravileriyle aynıdır ve hadis yukarıda nakledilen lafızlarla rivayet edilir. Üçüncü kanalda sadece ilk iki ravi aynı, geri kalanlar farklıdır ve hadisin lafızlarına bir değişiklik yapılmıştır. Hz. Peygamber’in cevabı olduğu farz edilen kısım şu şekildedir: “İman Allah’a, meleklerine, kitabına, O’na kavuşmaya, resullerine, ölümden sonraki hayata ve bir bütün olarak kadere inanmandır.”

İlave edilen unsur orijinalde yok

Kaydetmek gerekir ki, raviler (Müslim’in kelimelerini aldığı son ravi hariç) Buhari’nin ravileriyle aynı olduğu zaman hadisin lafızları hemen hemen aynıdır. Sadece “Kitabına” kelimesi ilave edilmiştir. Bu kelime ya Allah’ın meleklerine imanın tabii bir sonucu olduğu için Müslim’in ravileri tarafından eklenmiştir ya da Allah’ın resullerine imana dahil olduğu için Buhari’nin ravileri tarafından terkedilmiştir. Öte yandan iman esasları ve her iki rivayetin lafızları bile tamamen aynıdır. Hatta Müslim’in ravileri Buhari’nin ilk üç ravisiyle aynı olduğu zaman bile hadisin lafızları aynıdır. Fakat Buhari’nin sadece ilk iki ravisinin -Ebu Hüreyre ve Ebu Zur’a- kaldığı üçüncü kanalda, hadis değişir ve kadere imanın ilave edilmesiyle hadise tamamen yeni bir unsur dahil edilir ki bu, orijinalde yoktur. Bu, her türlü şüpheden uzak olarak göstermektedir ki, “kadere iman” ifadesi ne Ebu Hüreyre ne de ondan sonraki ravi Ebu Zur’a tarafından söylenmiştir. Böylece kadere imanın iman esaslarına dahil edilmesinin hicri birinci yüzyılın sonlarına doğru yapılan bir ilave olduğu hiç şüphesiz ortaya çıkar. Kader hakkındaki tartışmaların sonradan ortaya çıktığında hiç şüphe yoktur. İşte bu tartışmalar esnasında, dikkatsizlik veya başka bir sebepten bir ravi bu kelimeleri Ebu Hureyre’nin ağzından söylemiştir.