Hz. İbrahim’in babası Kur’ân’da Azer adıyla anılır

SORU: Meryem Suresi 27-28’inci ayetlerde sözü edilen Hz. İsa’nın annesi Meryem ile ondan çok önce yaşamış olan Musa ve Harun’un annesi Meryem aynı kişi midir? Hz.

İbrahim’in babası Azer midir?

CEVAP: Meryem Suresi 28’inci ayette kavmi, Hz. Meryem’e “Ey Harun’un kızkardeşi” diye hitap etmektedir. Hz. Musa’nın kardeşi olan Harun ile Meryem arasında çağlar vardır. Burada Harun’un kızkardeşi sözünden maksat, Meryem’in o aileden gelmiş olduğunu vurgulamaktır. Meryem’i taşlayanlar, bu ifadeyle şerefli bir soydan gelen Meryem’i, soyuna asla yakışmaz bir iş yapmakla suçlayıp mahcup etmek istemişlerdir. Enam Suresi 74’üncü ayette, Hz. İbrahim’in babası Azer adıyla anılmıştır. Oysa Tevrat’ta İbrahim’in babası Tareh olarak geçer.

Müfessirler (Kur’ân yorumcuları) bunu birkaç şekilde açıklarlar: Belki İbrahim’in babasının asıl adı Azer, lakabı Tareh’ti. Tevrat’ta lakabıyla Kur’ân’da adıyla anılmıştır. İbrahim kıssasının şifahi nakillerle Araplar arasında anlatıldığı muhakkaktır. Çünkü Araplar, onu kendi ataları tanıyorlardı. Demek ki İbrahim’in babasının adı, Araplar arasında Azer olarak yayılmıştı. Bazı İslâm isimleri de Avrupa dillerine farklı telaffuzlarla geçmiştir. İbn Sina’nın Avisenna, İbn Rüşd’ün Averroes olması gibi... Hatta Tevrat’ta Abraham, Saul, Salamon olarak geçen isimler de Kur’ân’da Arap telaffuzuyla İbrahim, Talut, Süleyman şeklinde geçer. Türkçe’deki belki kelimesi Arapça’ya belek, Farsça’daki kilid kelimesi Arapça’ya miklid şeklinde geçmiştir. İşte Aynı şey İbranice’den Arapça’ya geçmiş olan bu isimde de olabilir.

Belki de bazı Tevrat nüshalarında bu ad, doğrudan doğruya Azer olarak geçmekteydi. O nüshalar zamanla ortadan kaybolmuştur. Azer isminin, Arapça’daki Tareh adının anlamı olması da muhtemeldir. Yahut bu ad, Tareh’in bir lakabının Arapça anlamıdır. Azer, İbranice’de hata eden anlamına gelir. Yüce Allah, onu hata eden sıfatıyla anarak küfrüyle hatada olduğunu belirtmek istemiştir. Ya da Azer, İbrahim’in amcasının adıydı. Bazen amca, baba yerine kullanılır. Nitekim Yakup’un oğulları da Yakup’a “Senin Tanrın ve babaların İsmail ve İshak’ın Tanrısı olan tek Tanrıya kulluk edeceğiz, biz O’na teslim olanlarız” demişlerdir (Bakara: 133). Bu ayette, Yakup’un amcası olan İsmail, babası olarak anılmıştır (Bkz. Mefatihul-gayb: 13/37-38).