Gazali’nin düşünce yapısı

SORU: Türkçe’ye çevrilen İmam-ı Gazali’nin “İlahi Nizam” adlı eserinin 359-375 sayfalarında yer alan “ölümün dehşeti” ile “kabir ve kabir suali” kısmında Hz. Ali, İbrahim Aleyhisselam ve Hz. Musa ile Evzai, Evs oğlu Şeddad, Kaab Ahbar, Abbas oğlu Akrime, Umeyr oğlu Ubeyd Leysi, Sabih oğlu Muhammed, Yezid Rakkaşi, Ubeyd oğlu Ubeydullah, Azip oğlu Berra, Ali oğlu Muhammed, Ebu Hüreyre, Kaab oğlu Muhammed yoluyla Peygamberimize dayandırılan hadis ve aktarımlarla anlatılan çok detaylı ve dehşete düşüren ifadeler bulunmaktadır. Bu kısım hakkındaki görüşünüzü belirtir misiniz? (Ercan Cici)

CEVAP: Sizin gönderdiğiniz yazıda bir sürü yanlış isimler var. Bu isimleri okuduğunuz kitabın çevirmeni, sahabi isimlerini hatalı yazdığından onun çevirisine güvenilmez. Abbas oğlu Akrime diye bir kimse yok, Abbas oğlu Abdullah var. Ayrıca Akrime değil İkrime, Abbas oğlu Abdullah’ın azatlı kölesidir. İmam-ı Gazali’nin kitaplarında pek çok zayıf ve uydurma hadis vardır. Kabir suali hakkındaki o ürkütücü rivayetler tamamen uydurmadır.

Bunlar Kur’ân’a terstir. Ama İmam-ı Gazali’nin düşünce yapısı doğrudur. O kendi düşüncesini, bulduğu sağlam çürük tüm rivayetlerle desteklemek istemiştir. Hadisin sağlamına çürüğüne pek bakmamıştır. Zaten kendisi hadisçi değildir.

Hiç kuşkusuz Gazali, İslâm âleminin en parlak yıldızlarından biridir.

Şartlı talak diye birşey yok

SORU: Eğer birinin karısı, “evlerin başına yıkılsın” diye beddua etse ve o da “evlere bir şey olursa...” diye şartlı talak verse sonradan evlere bir şey olmadan şartlı talakından dönebilir mi? “Şartımdan vazgeçtim” derse sonradan evlere bir şey olsa talak vaki olur mu? Bu badireden kurtulmak için ne yapılmalıdır?

CEVAP: Siz Kur’ân’a bakın. Kur’ân’da talakın şekli bellidir. Şartlı talak diye bir şey yoktur. O hükümler Hasan, Ahmet, Mehmet gibi insanların ürettikleri görüşlerdir. “Karım falan yere giderse boş olsun” demekle kadın boş olamaz. Boşama ancak üç ayda tamamlanır. O şart geçerli olsa bile sadece bir talak sayılır. Yani geri dönüşümlü talaktır. Kişi sözünden vazgeçerse talak olmaz.

Vazgeçmez de kadın oraya giderse yine bir talaktır. O kişi isterse karısına dönebilir. Dönmesi de gerekir. İsterse bunun için bir yemin fidyesi verir. Bu da 3 gün oruç tutmak yahut 10 fakiri doyurmaktır ki 100 lira eder.

Umre, hac yerine geçmez

Okurum Nazan Öncül “Umre hac yerine geçer mi?’’diye soruyor. Cevabım şudur: Umre, yarım hac sayılır. Sevabı çoktur ama hac yerine geçmez. İmkânı olan haccetmelidir. Gitme imkânı yoksa sorumlu olmaz. Çünkü Allah kimseye gücünün üstünde bir şey teklif etmez. Hac, gitme imkânı olanlara farzdır. Sıra bulamamak da imkânsızlıktır.