Ali evladı (3)
.
* DÜNDEN DEVAM
Bilindiği üzere Hz. Hasan, babasından sonra halife oldu ama Müslümanlar arasında kan dökülmemesi için Muaviye’nin ardından halife olmak kaydıyla Muaviye lehine halifelikten feragat etti. Fakat bir süre sonra karısı Cade tarafından zehirlenerek hayatını kaybetti (Mesudi, Muruc, 3/5-6). Hasan ve Hüseyin neslinden gelip de halifelik iddiasında bulunanlar, devrin iktidarı tarafından şiddetle cezalandırıldı. Zühd ve takvada daha üstün olan Hüseyin nesli ise Kerbela olayından sonra pek siyasete karışmayıp kendilerini ilme ve takvaya verdiler.
Ali Zeynelabidin’in oğlu Zeyd, Emevi iktidarına karşı isyan başlattı ise de hareketi şiddetle bastırılıp öldürüldü. Ali Zeynelabidin’in diğer oğlu Muhammed Bakır ve onun oğlu Cafer-i Sadık, siyaset üstü kalıp ilimle meşgul oldular. Cafer-i Sadık’ın vefatından sonra oğulları İsmail ile Musa Kazım’dan hangisinin imam olacağı konusunda Şiiler arasında görüş ayrılığı belirdi. İsmail adına başlatılan hareket, İsmailiyye adıyla evlatları ve yandaşları tarafından sürdürüldü. Zamanla güçlenen bu akım, Kuzey Afrika ve Mısır’da üç asır süren Fatimi hilafetini kurabildi. Musa Kazım’ın çocukları siyasete karışmadılarsa da hareketleri daima Abbasiler tarafından izlendi. Ancak Abbasi halifelerinin Ali evladına karşı tutumları da farklıdır.
Seyyid ve şerifler...
Kimi ılımlı, hoşgörü göstermiş, kimi de onlara karşı sert davranmıştır. Halife Memun, İmam Ali Rıza’yı kendisine halef göstererek bir feragat örneği vermiştir. Buna karşılık Mütevekkil, Hz. Hüseyin’in Kerbela’daki türbesini yıkıp yerle bir edecek kadar Ali evladına düşmanlık göstermiştir. Ali ve Fatıma çocuklarından Hasan nesline şerif, Hüseyin nesline seyyid denilir. Abbasi halifesi Harun Reşid döneminde seyyid ve şeriflerin yeşil sarık sarmaları kuralı konmuştur.
Memun ise Ali Rıza’yı kendisine halef seçtiği zaman Abbasi rengi olan siyahı bırakarak Ali Rıza’ya yeşil sarık giydirmişti. Osmanlılar döneminde şerifler yeşil, seyyidler ise sarı sarık sararlardı. II. Bayezid zamanında geliştirilen Nakibul-eşraflık kurumu, Ali evladının şecerelerini tutmak ve bu konuda sahte nispet iddilarında bulunanları cezalandırmakla görevliydi. Seyyid veya şerifliği tasdik edilen kişi, sarığını ömür boyu giymek zorundaydı. Bir suç işlerse önce sarığı çıkarılır, sonra cezalandırılırdı (Bkz. M. Öz, DY. Vakfı İslâm Ans. 2/392-393).