Tövbe insanın hata ve kusurları bırakarak daha iyiye, daha güzele, ideal olana yönelme, eksikliğini görüp kendini bütünleme, böylece şahsiyetini olgunlaştırma yolunda bir yöntem, bir araç özelliği taşımaktadır. İnsanı bulunduğu düzeyden bir üst düzeye çıkarma, her bilinç düzeyinde ilerlemeyi sağlama konusunda bir vasıtadır.
Kişiliğin gelişme sürecinde tıkanmaları, sapmaları önleyerek ilerlemedeki akışı kolaylaştırmaktadır. Tövbede insanın inandığı değerle kendi arasına başka bir insanın girmesi sözkonusu değildir. Özgün benliği ile Aşkın Varlık arasındaki ilişkiyi insan bizzat kendisi kurmaktadır.
Din Psikolojisi bilimi, Kur’an’ın birçok kavramını, insanın hayatına nasıl yansıtacağı, uygulayacağı konusunda araştırmalar yapmaktadır. “Tövbe” de bu kavramlardan biridir. Çalışmalarda tövbenin bir süreç olduğu ve dört aşamada gerçekleştiği belirlenmiştir.
1. Farkındalık
Tövbeye başlamak için önce hatamızı fark etmemiz gerekir. Farkındalık yaşantısında hem hatalarımızı hem de öz benliğimizi fark ederiz.
2. Kendini affetme
Hatalarımızı fark ettiğimiz noktada utanç, suçluluk, kendine kızgınlık ve “bunu bana neden yaptırdı” şeklinde başkalarına dönük öfke oluşabilmektedir. Bu noktada insan, kendini affetmeye ihtiyaç duymaktadır. Olumsuz olaylara bağlı kalmak zihnimiz, ruhumuz, hücre dokumuz ve hayatımız için zehirdir. Kendini affeden ve ‘keşke’lerinden arınan insanın kendine saygı düzeyi yükselir. Böylece güçlenen insan mutluluk ve huzur yönünde seçimlerde bulunur.
3. İnsanın öz bilincinden doğan kendine ve başkalarına yararlı eylemler üretmesi
Kur’an’ı Kerim’de bu yaşantı “salih ameller” olarak ifade edilmektedir. “Salih” kelimesi sulh-barış kelimesinden gelmektedir. İnsanın hem kendisiyle hem de çevresindekilerle barışık olmasına yönelik eylemlerde bulunması olarak açıklayabiliriz salih ameli. Fatır suresi 10. ayette güzel sözlerin salih amellerle Allah’a yükseleceği ifade edilmektedir. Nedir salih ameller? Aslında bu köşede bahsettiğimiz konular; bir insanın gönlünü almak, sevmek, yardım etmek, barışmak, barıştırmak gibi…
Kur’an’da Tebük seferine katılmayanlarla ilgili olarak sunulan tövbe tasvirlerinden anlaşılmaktadır ki, insanın pişmanlık duyması ve tövbe etmesi son aşama değildir. Gerçekte kişinin tövbe etmesinden sonra sergileyeceği davranış biçimi önemlidir.
4. Kararlılık ve kalıcılık
Hz. Ali’ye sık sık tövbe edip her defasında tekrar hata işleyen bir kimsenin durumu sorulduğunda o, “kişi tövbede istikrarı yakalayana kadar tövbeye devam etmeli” diyerek, tövbede aslolanın “kararlılık” olduğunu vurgulamaktadır. Tövbe edenlerin iyi insanlarla dostluk ve arkadaşlık kurması hatayı alışkanlık haline getiren kişilerden de uzak durmaya çalışması önemlidir.
Hata yapmaktan çok hataya devam etmek zarar verir bize. Hayatımıza tövbeyi kattığımız nice günler dileğiyle Mevlana’ya kulak verelim:
“Nimetlerin temeli gökten yağdı, toprağın altına girdi de ondan sonra tertemiz cana gıda oldu.Yükünü başkasına yükleme, kendin yüklen.
Gönül evine iyi bak. Gamdan tozlandı mı süpürge olmaksızın, tövbeyle süpürülür. Gönlü katılıkta taşa dönmüş... Tövbe oraya ekin ekmek için o taşı nasıl yarar! Gönlün yine o suçu çekerse bu, tövbenin gerçekleşmediğine alamettir.”
Tövbesini bozan yeniden tövbe edebilir mi?
SORU: Tövbemin kalıcılığı için ne yapmalıyım? AYŞENUR BAŞESKİOĞLU
Kur’an-ı Kerim “Ey inananlar! Samimi bir tövbe (tevbe-i nasuh) ile Allah’a dönün.” ayetiyle tövbenin içtenlikle yapılmasına yani kalıcılığına dikkat çekmektedir. (Tahrim, 8) Kararlılıkla gerçekleştirdiğimiz tövbe, iyi insanlarla bir arada olduğumuzda ömür kazanır. Ayrıca Kur’an hata yapan insanın bir daha yapmamak üzere tövbe etmesini önerirken, insanın hatasını tekrarlayabileceğini belirterek, tövbesini bozanlara Allah’ın yeniden tövbe etme olanağını verdiğini söylemektedir:
“…Rabbiniz içinizi bilir. Eğer siz iyi kimselerden olursanız, Allah daima kendisine dönenleri bağışlayıcıdır.”(İsra,25)
Çok geçmeden tövbe edin...
Bu ayette, Yüce Yaradanımız bizim iç dünyamızı, zaaflarımızı, henüz olgunlaşmamış, güç kazanmamış yönlerimizi hatırlatarak, fark ettiğimiz ve yapmama kararı aldığımız her hatamız için, tekrar dönüşüm fırsatını vurgulamaktadır. Kur’an, tövbesini bozan insanların bilgisizlikleri nedeniyle hata işledikleri anlayışını şu ayetle sunmaktadır:
“Allah katında geçerli olan tövbe, bilmeyerek, hata yapıp sonra çok geçmeden tövbe edenlerin tövbesidir.” (Nisa,17)
Tövbe hayırlıdır...
Kur’an, tövbesini bozanların yeniden tövbe edebileceğini belirtirken, hiç tövbe etmeyenleri, hatalarında ısrar edenleri uyarmaktadır:
“…Tövbe ederlerse kendileri için hayırlı olur. Yüz çevirilerse elem dolu bir azap onlar içindir. Artık onlar için yeryüzünde gerçek bir dost ve yardımcı yoktur.” (Tövbe,74)
Ayette, hatamızda ısrar ettiğimizde mutsuz olacağımız hatırlatılmaktadır.
Hatalarımız bizi, en iyi dostumuz ve en iyi yardımcımız olan kendimizden uzaklaştırmaktadır. Kendimizle iletişimimiz olmayınca, Yaradanımızla da bağ kuramamış oluruz.
SORULARINIZI BEKLİYORUZ
Ramazan ayı ve oruçla ilgili tüm sorularınızı, Prof. Dr. Öznur Özdoğan’ın oznurozdogan@gazetevatan.com adresine gönderebilirsiniz.
