“Hayvan” deriz kaba, saba, duygusuz insanları tarif etmek için. Ancak geçen gün öğrendiklerim beni çok şaşırttı.
Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu yönetiminde National Geographic Channel Türkiye ekibi müthiş bir belgesel yapmış. Kars Sarıkamış ormanlarında bozayıları izlemiş. Amaç Türkiye’nin en büyük memelisi olan bozayının ekolojisini izlemek ve daha etkin korunmalarını sağlamak. Yani maksat bir belgesel kanalına bir film çekmenin ötesinde. Amaç bir “Yaban Hayat Koridoru” oluşturmak.
Belgesel, uzaktan (ve güvenli bir yere) yerleştirilmiş kameralarla değil bizzat ayıların üzerine kamera takarak yapıldı. Bunun için ayıları önce yakalamaları gerekiyor!
Ayıları yakalamak için dünyanın 4 yerinden gelen (Türkiye, Hırvatistan, ABD, İsviçre) uzman bir ekip tuzaklar kuruyor. Ayının en az zaman tuzakta kalması için tuzaklarda özel sensörler takılıyor. Ayı yakalandığı anda ekibin 6 üyesine birden sms mesajı gidiyor. İtfaiye gibi her daim tam teşkilatlı bir şekilde hazır bekleyen ekip en fazla 20 dakika içinde sinyalin geldiği tuzağa doğru gidiyor. Yine konunun bir uzmanı tarafından uyutuluyor. Uyutulan ayının ağırlık, cinsiyet gibi fiziki özellikleri saptandıktan ve kan ve kıl örneği aldıktan sonra boynuna GSM sinyali de yollayan bir kameralı tasma takılıyor.1-1,5 saatte ayı normal hayatına geri dönüyor. Kamera aparatı ise üç gün sonra kendiliğinden açılıyor ve ayı tasmadan kurtuluyor.
Hiç kolay bir iş değil! Ayı çok vahşi bir hayvan. Dozun az olması umulmadık bir saldırıya, dozun çok olması hayvanda hiç istenmeyen bir hasara neden olabilir. Ancak istenmeyen bir şey olmadan 5 bozayıya verici, 4 bozayıya kameralı verici, 1 bozayıya sadece kamera takmayı başarıyorlar. Tuzağa düşen bir yavru ayıyı ise annesinin her an saldırma riskine rağmen (20 metre ötede bekliyordu) kurtarıp tasma takmadan serbest bırakıyorlar. Böyle cesur bir işe giriştiği için Şekerciğoğlu’nun payesi de zaten bu nedenle “Risk alan kaşif”.
Sonuçlar inanılmaz!
- Türkiye’de bugüne kadar kayıtlara geçmiş en büyük bozayı yakalanan ayılar arasında yer alıyor. Tam 364 kilo! Bugüne kadar kayıt alınan erişkin ayıların ortalamasının 5 katı!
- Kamera takılan bir bozayı, en büyük düşmanı bir kurt ile karşı karşıya geliyor. Birbirlerine 1 metreye mesafe kalacak kadar yaklaşıyorlar. Bir süre bakışıp yollarına devam ediyorlar. Tahmin: birbirlerinin okul arkadaşılar! Yani daha evvel karşılaşmışlar ve birbirlerinin kokusunu hafızaya almışlar. Yeniden kavga etmeye gerek duymuyorlar.
- Bir bozayı, boynunda “kolye” (yani kameralı kelepçe) var diye çoban tarafından vurulmaktan kurtuluyor! Bunda bir iş var diyerek dokunmuyorlar.
- Meyveleri, ağacın tek bir dalını kırmadan topluyorlar.
- İlçe çöplüğünden de besleniyorlar.
- Ve en çarpıcısı: Kamera takılan dişi bir bozayı, bir kanyonda oturup 20 dakika boyunca güneşin doğuşunu izliyor! Üstelik ekip o kanyonu daha önceden bilmiyormuş, romantik dişi ayı sayesinde keşfetmiş oldu.
Belgesel ilkin 22 Aralık 2013’de National Geographic Türkiye’de yayınlanacak. Türkiye gösterimi sonrası Nat Geo Wild kanalı üzerinden 140 ülkede yaklaşık 140 milyon kişiye ulaşacak. Bu arada umulmadık bir şey daha oldu belgesel sayesinde: Orman ve Su İşleri Bakanlığı “Yaban Hayatı Koridoru” projesine destek verdi. Belgeselin sunduğu verilerin ışığında Sarıkamış ve Gürcistan’da başlayan Kafkas Ormanları arasında 162 kilometre uzunluğunda ve 28 bin 543 hektar büyüklüğünde yeni bir muhafaza ormanı oluşturulmaya başlandı. 4,5 milyon yeni ağaç dikilecek. Bu büyüklük tek başına Türkiye Milli Parklarının yüzde 71’i. Böylece bozayı, ormandan çıkmadan Kars’tan Gürcistan’a kadar avlanıp barınabilecek. Yeter ki avlanmasın...
