ABD Senatosu Savunma Bakanlığı’na 2019 yılında 716 milyar dolarlık bütçe ayrılmasını öngören yasa tasarısını kabul etti. Tasarının Türkiye bölümünde Türkiye’ye yüz adet F-35 savaş uçağı satılmasının bloke edilmesi gerektiğini öngören bir bölüm yer aldı
Türkiye’yi hedef alan savunma tasarısında buna gerekçe olarak Türkiye’nin Rusya’dan S-400 savunma hava savunma sistemleri almasından duyulan endişe ile bazı Amerikan vatandaşlarının Türkiye’de tutuklanması gösterildi. Taslak metin Demokrat Partili Senatör Jeanne Shaheen ve Cumhuriyetçi Senatör Thom Tillis tarafından hazırlanmıştı. Metinde 15 Temmuz darbe girişiminin ardından Türkiye’de yargılaması devam eden ABD’li papaz Andrew Brunson’un tutukluğunun devam etmesi ile Ankara’nın Rusya’dan satın alacağı S-400 füzelerinin tansiyonu yükselttiği belirtilmiş ve Türkiye’ye silah satışının yasaklanması istenmişti.
Trump’ın imzası şart
Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Mayıs ayı başında yaptığı açıklamada, F-35 satışının iptal edilmesi durumunda Washington yönetimine karşılık verileceğini söyleyerek, “Bir ülkenin başka ülkeyle ilişkileri üçüncü bir ülke tarafından bu şekilde sorgulanmaz. Ben büyük ülkeyim, istediğimi yaparım’ dersen bunun karşılığına da hazır olman gerekiyor. Artık tek kutuplu dünya bitti. ‘Ben süper gücüm, herkes benim kanunuma uyacak’ diye bir şey yok. BM var, uluslararası örgütler var. Oralardan bir karar çıkarsa herkes uyar. Ama bir ülkenin aldığı karara ben uymak zorunda değilim. Dolayısıyla ABD’nin bize yaptırım uygulaması mantıksız ve yanlış” diye konuşmuştu. Bütçe tasarısında Türkiye’ye F-35 savaş uçaklarının yanı sıra, Patriot hava savunma sistemleri, Chinook tipi ağır nakliye helikopteri, AH-1 tipi Kobra, H-60 Black Hawk tipi helikopterleri ile F-16 uçaklarının da satışının bloke edilmesi gerektiği belirtildi. Senatonun öncesinde tasarı Temsilciler Meclisi’nde kabul edilmişti. Tasarının yasalaşması için ABD Başkanı Donald Trump tarafından da onaylanması gerekiyor.
İki F-35 yine de teslim edilecek
ABD Senatosu’nun satışına şerh koymasına rağmen, Türkiye, konsorsiyumuna ortak olduğu beşinci nesil F-35A müşterek saldırı uçağının (Joint Strike Fighter) ilk ikisini yarın resmen teslim alacak. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ABD Senatosu’nun kararına rağmen törenin yapılacağını açıkladı
Türkiye’ye F-35A tipi ilk uçağın teslim edilecek olması nedeniyle yarın uçağın ana üreticisi olan Lockheed Martin’in Fort Worth’daki tesislerinde önce bir resepsiyon ardından da teslim töreni düzenlenecek. Törene Lockheed Martin ’in davetlisi olarak Türkiye’den gazetecilerle birlikte Savunma Sanayi Müsteşar Yardımcısı Serdar Demirel ile Genelkurmay Plan-Prensipler Başkanlığı’ndan Tümgeneral Reha Ufuk Er katılacak. Teslim törenine Türkiye’den alt düzeyde katılım olması dikkat çekiyor.
Yarınki teslim törenine rağmen ilk iki F-35A’nın Türkiye’ye getirilerek konuşlanması Kasım 2019’da olacak. Türkiye’ye teslim edilecek F-35A uçaklarının test uçuşları yapılmış, F-35’leri kullanacak ve daha sonra Türkiye’de ‘öğretmen pilot’ olarak görev yapacak Türk pilotlar da Arizona’daki Luke Hava Üssü’nde eğitime alınmışlardı. F-35’lerin Türkiye’de konuşlanacağı Malatya 7. Ana Jet Üs Komutanlığı’nda da hangar ve sığınakların bu uçaklara göre modernize edilmesine başlanmıştı.
Türkiye 2002’de dahil oldu
F-35 uçaklarının üretim projesinde ABD ve Türkiye ile birlikte İtalya, Hollanda, Kanada, Norveç, Danimarka, Avustralya ve İngiltere yer alıyor. İlk etapta kademeli olarak 30, projenin tamamında ise 100 veya 116 uçak almayı hedefleyen Türkiye, helikopter gibi dikine iniş ve kalkış yapma özelliğine sahip F-35B’leri de almayı planlıyor. Lockheed Martin tarafından geliştirilen F-35 Lightning II projesine 2002 yılında dahil olan Türkiye’nin toplamda alacağı uçak sayısına göre 16 ile 25 milyar dolar arasında değişen farklı ödeme yapması öngörülüyor. Türkiye proje için şimdiye kadar yaklaşık 1 milyar dolar ödeme yaptı. Bu miktarın 500 milyon doları sipariş edilmiş uçaklar için diğer 500 milyon doları ise proje geliştirme için verildi.
Müttefiklik ruhuna aykırı
Başbakan Binali Yıldırım, ABD Senatosu’nun F-35 kararına ilişkin, “Türkiye alternatifsiz değildir. Kendi tedbirimizi alıyoruz. Savunma sanayinde milli ve yerliliğe hız verdik. Ambargo, savunmada zafiyete neden olmaz. Esef verici, stratejik, müttefiklik ruhuna aykırı” ifadesini kullandı.
Türk firmaları başrollerde
Türk Savunma Sanayi, F-35’lerin üretim projesinde de yer alıyor. Uçağın önemli bölümlerinden birisi olan ‘orta gövdesi’ni Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) üretiyor. TUSAŞ Türkiye’ye verilecek ilk uçağın orta gövdesini geçen yıl Temmuz ayında teslim etmişti.
F-35 projesinde yer alan diğer bazı Türk savunma firmaları da şunlar:
- Gövde yapısı ve iniş takımları (Alp Havacılık),
- Elektronik optik hedefleme sistemleri ve hava müdahale kontrolleri (Aselsan),
- Füze uzaktan kumanda ara yüzü ve panoramik kokpit görüntüleme sistemi (Ayesas),
- F-35’lerin elektrik kablolama ve iç bağlantı sistemleri (Fokker Elmo),
- F-35 eğitim sistemleri (Havelsan),
- Gövde yapısı ve bağlantıları ile iniş takımları kilitleme sistemi (Kale Havacılık),
- Çeşitli parçalar (MİKES),
- F-35’ler tarafından taşınacak SOM-J füzelerinin geliştirilmesi (Roketsan ve TUBİTAK-SAGE),
- Üretim malzemeleri, gövde kaplamaları, havadan karaya sistemlerin entegrasyonu (TAI).
Türk savunma şirketlerinin F-35 projesi için yaptığı ihracatın ise 1 milyar doları aştığı ifade ediliyor.
ABD’nin “kopya” endişesi
ABD, Türkiye’nin alacağı F-35’lerin konuşlanacağı yerle ilgili endişe duyuyor. ABD Hava Kuvvetleri Genel Sekreteri Heather Wilson, Mayıs sonunda yaptığı açıklamada Türkiye’nin satın alacağı S-400 füzelerinin F-35 savaş uçaklarından ayrı bir yerde konuşlandırılmasını istemişti. Bu talebin perde arkasında ise Rusya füzelerinin, F-35’lerin bazı gizli kodlarını tespit edip kopyalaması endişesinin bulunduğu iddia ediliyor. Edinilen bilgiye göre ABD yetkilileri, S-400’lerdeki sistemin açık olması halinde F-35’lerde bulunan başta radar angajman frekansları olmak üzere bir takım gizli yazılım kodlarının kopyalanmasından kaygı duyuyorlar. Yetkililer, özellikle S-400’lerin konuşlanması ve bakımları sırasında görev yapacak Rus uzmanların F-35’lerin gizli yazılım kodlarını kopyalayabileceği iddiasının gündeme getirildiğini belirttiler. ABD tarafı, Rus uzmanların S-400’leri NATO uyumlu teknolojileri kopyalamakta kullandıklarını öne sürüyor. Sorunun çözümü için Türk ve ABD’li teknik heyetlerin görüşmeler yaptığı da ortaya atılan iddialar arasında.
