‘Yeni Türkiye’ kavramı etrafında yapılan tartışmalara bakınca insan hayret ediyor. Yeni Türkiye sözcüğü İmparatorluğun yıkılmasıyla kullanılmaya başladı. Kavramı ilk kullananlardan biri de Atatürk oldu. Mustafa Kemal, ‘Yeni Türkiye’nin Eski Türkiye ile hiçbir alakası yoktur. Osmanlı hükümeti tarihe geçmiştir. Şimdi yeni bir Türkiye doğmuştur’ cümlesini kullanırken net bir tanım yapıyordu.
Yeni Türkiye, İmparatorluğun tarihsel olarak son bulmasını ve kurulan yeni cumhuriyeti betimlemek için kullanıldı. Literatürde, kavramın iki farklı kullanımı var. Birincisi tarihsel/kronolojik, ikincisi ise politik.
‘İkinci Cumhuriyet’ten Yeni Türkiye’ye
Fransız rejiminin etkisiyle Türkiye’de de Cumhuriyet’e anayasalar üzerinden numara verildi. 27 Mayıs darbesi sonrası yapılan 1961 Anayasası’na ikinci cumhuriyet, 1982 Anayasası’na üçüncü cumhuriyet denildi.
Düzen kavramını ilk kullanan isim III. Selim’di. III. Selim’in Fransız Devrimin imparatorluk üzerindeki etkilerini konsolide etmek için ‘Yeni Düzen’ kavramını kullandı. Cumhuriyetin ilanıyla radikal bir düzen değişikliği oldu.
1960’lı yıllar düzen tartışmalarının yapıldığı bir politik doğurganlığa sahipti. Bu dönemde İdris Küçükömer ‘Düzenin Yabancılaşması’, Doğan Avcıoğlu ‘Türkiye’nin Düzeni’, İsmail Beşikçi ‘Doğu Anadolunun Düzeni’ eserlerini yazdı. Bu bağlamda yeni Türkiye, uzun süredir gerçekleştirilemeyen devlet reformunu kapsıyor.
Yeni düzen arayışı ya da ‘Bu düzen değişmelidir’
Bu tartışmalar doğal olarak siyasete yansıdı. Bülent Ecevit ‘Bu Düzen Değişmeli’, Necmettin Erbakan ‘Milli Düzen’ metaforlarını kullandı. Dolayısıyla adı zaman içinde değişmiş olsa da bu topraklarda iki yüz yıllık bir ‘Düzen Arayışı’ yaşanıyor. Bu bağlamda ‘Yeni Türkiye’ kavramı içinde yeni kelimesini olsa da oldukça eski bir hikayesi var.
Yeni Türkiye kavramı son olarak 2010 Anayasa değişikliğiyle sıklıkla kullanılmaya başlandı. Bilahere AK Parti’nin 2010 kongresinde ‘Yeni Siyaset Manifestosunda’, Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde açıklanan ‘Cumhurbaşkanlığı Vizyon Belgesi’nde, en son Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kongre konuşmasında yer aldı. Erdoğan’ın bu perspektifini Başbakan Davutoğlu aynen aldı ve kongre konuşması dahil tüm metinlerinde kullandı.
Yeni Türkiye, Osmanlı’ya dönüş özlemi mi?
Bu kadar açıklamadan sonra hâlâ içiniz rahat değil mi? Yeni Türkiye kavramını ilk defa AKP’liler kullanmıyor. Kavramın orjinalinin öyküsü oldukça eski. Hatta bu isimle partiler bulunuyor. 27 Mayıs sonrası 1961’de DP’li Ekrem Alican’ın kurduğu Yeni Türkiye partisi var.
Ekrem Alican DP kökenli olmaz diyorsanız. Sosyal demokrat kimliğiyle uzun süre dış işleri bakanlığı yapan İsmail Cem var. Bildiğiniz gibi İsmail Cem 2002’de DSP’den ayrılarak ‘Yeni Türkiye Partisini’ kurdu. Bir adım ileri gideyim milliyetçi görüşleriyle bilinen Hasan Celal Güzel, yirmi yıldır ‘Yeni Türkiye’ isimli bir dergi çıkarıyor.
Aynı anda mandacı ve yeni Osmanlıcı nasıl olunuyor?
Yeni Türkiye kavramına karşı olanlar, yeni Osmanlı terimine de karşı olmak gibi bir çelişki yaşadıklarının farkında değiller. Bir hükümet aynı anda ‘BOP’çu, yeni Osmanlıcı, Mandacı, Enverci, Ortadoğucu, AB’ci, AB Karşıtı’nasıl oluyor. Birinin bunu izah etmesi gerekiyor. Sanırım asıl mesele bu değil, artık nihilist bir hal alan muhalefet anlayışı. Muhalefet siyaset üretemeyince günlük kavramlar üzerinden hükümete cılız eleştiriler getiriyor. Sakin olmakta fayda var. Yeni Türkiye, sözde kalan ‘muasır medeniyet seviyesine çıkma’ hedefini, özde gerçekleştirmeyi amaçlıyor.
