Başbakan Erdoğan’ın Haliç konuşmasını üçlü bir karşılaştırmayla analiz edebiliriz. Birincisi Erdoğan’ın önceki konuşmalarıyla karşılaştırılabilir. İkincisi muhalefetin ülke vizyonuyla birlikte ele alınabilir. Üçüncüsü on iki yıllık iktidar ve ona yöneltilen ‘sağcılaştı, devletleşti’ tezleri bağlamında irdelenebilir.
Erdoğan’ın eski konuşmalarıyla (2005 Diyarbakır, 2009 Demokratik Açılım, 2009 Kongre konuşması veya 1915 Taziye mektubu) mukayese edildiğinde ‘birşey eksik’ diyebilirsiniz. Haliç konuşması önceki konuşmalarla karşılaştırıldığında heyecan yaratmadı. Ancak bu tespit metnin tarihselliğini ve önemini azaltmıyor. Galiba bunda eski metinlerde dile getirilen sorunların çözülmesinin payı var.
Muhalefetin vizyonu versus Erdoğan’ın vizyonu
Muhalefetin vizyonuyla kıyasladığınızda asimetrik bir durum görüyorsunuz. Erdoğan’dan bir gün önce İhsanoğlu’nun yaptığı konuşma ve salon düzeniyle Erdoğan’ın konuşması mukayese edildiğinde konu daha iyi anlaşılıyor. Aslında halk böylesi bir vizyonu İhsanoğlu’dan bekliyordu.
Normalde şartlar altında iktidarın statükocu, muhalefetin değişimci olması gerekiyor. Ancak Türkiye’de tam tersi bir durum var. Muhalefet bloğu ne yaparsa yapsın Erdoğan karşısında ‘statükoculuk/devletçilik’ mevzisinden çıkamıyor.
Üçüncü karşılaştırmayı ‘on iki yıllık sağ iktidarın’ perspektifinden yapabiliriz. İktidarın getirdiği sorunlara ve tüm yıpranmalara rağmen Erdoğan’ın yeni bir vizyon belgesi açıklaması başlı başına önemli. Vizyon belgesi Erdoğan’ın rakibinin yine kendisi olduğunu gösterirken onu var eden temel enstürmanın değişim olduğunu ortaya koydu.
‘Evet ama yetmez’
Vizyon belgesi, AK Partililerde sevinçle karşılanırken, bir kesimde ‘EVET AMA YETMEZduygusu yarattı. Toplumun bir kesimi derin bir ‘güven krizi’ yaşıyor. Bu kesimler sözlerin yerine getirileceğinden kuşku duyuyor.
Benzer bir güven sorunu geçmişte Kürt siyasi hareketiyle de yaşanmıştı. Ancak Erdoğan bunu zaman içinde önemli ölçüde çözdü. Şimdi aynı sorunu bu defa Alevilerle yaşıyor. Erdoğan’ın bu meseleyi önümüzdeki dönemde zamana yayarak çözeceği yönünde ciddi duyumlar var.
Erdoğan Haliç’te ne mesajlar verdi?
1. Yaptıklarım yapacaklarımın teminatıdır, köşke çıktığımda farklı olmayacak dedi.
2. Hareketin lideri benim , hiçbir yere gitmiyorum . Her şey aynen devam edecek mesajı verdi.
3. Erdoğan konuşmasında icracı bir cumhurbaşkanlığı yapacağının işaretlerini verdi.
4. Metnin ruhunda değişim/dönüşüm sözcükleri vardı. Ancak bunu nasıl olacağı anlatılmadı.
5. 1920 Ruhuna referans verilmesi ve ‘demokratik cumuriyet’ tezi sanki gizli kodlar taşıyordu.
6. Erdoğan, laiklik meselesinde ‘endişeli modernlere’ mesaj verdi ve din devletine hayır dedi.
7. Seçildiğinde çözüm sürecini nihayete erdireceklerini söylerken ‘eve dönüşün’ kapısını araladı.
8. Alevi çalıştaylarının süreceği belirtirken yeni yol haritasında nelerin olacağı yer almadı.
9. Anayasa konusu ana temalardan biriydi ve 2015’te temel vaadlarden biri olacağı anlaşılıyor.
10. Vizyon belgesi, AK Partinin yenilenmiş programı gibiydi. Değişim iradesini ortaya koydu.
11. Afyon toplantıları I. Erdoğan döneminin startının verildiği yer olurken; Haliç toplantısı II. Erdoğan döneminin başladığı yer oldu.
12. Erdoğan, devletleşti eleştirilerine özgüvenle cevap verirken, cumhurbaşkanlığı seçimi öncesi psikolojik üstünlüğü ele aldı.
