Uzun dönemde büyüme

Küresel mali piyasalar haftayı çok kötü bitirdi. Perşembe günü “simyacılara” karşı uyarmıştım. Yazının mürekkebi kurumadan borsalar düşüşe geçti. Dışarıda TL de değer kaybetti. Bayram dönüşü iç piyasaları heyecan bekliyor.

Bu arada Latin Amerika’dan şaşırtan bir haber geldi. Brezilya Merkez Bankası faizi yarım puan indirerek para politikasını gevşetti. Böylece Türkiye’nin para politikasında öncü tavrı tekrar tescil edildi. Aklın yolu birdir.

TÜİK Ağustos enflasyonunu yarın açıklıyor. Cuma günü yayınlanan İstanbul Ticaret Odası Ücretliler Geçinme Endeksi sürpiz ihtimalini azaltıyor. Aylık artış yüzde 0.7 ile geçen yıla yakın çıktı. Yıllık artış yüzde 6.7’de sabit kaldı.

Uzun dönemde hepimiz öleceğiz!

Jackson Hole kasabası Bernanke sayesinde ün kazandı. Toplantı Kansas City Federal Rezerv Bankası tarafından düzenleniyor. Her yıl bir genel başlığı oluyor. Bu yıl “uzun dönemde büyüme” seçilmiş. Sunulan tebliğlere internetten ulaşılıyor (www.kc.frb.org).

Tahmin edileceği gibi ilgimi çekti. Bernanke’nin konuşması ile beraber onları da indirdim. Ama sadece Bernanke’yi okudum. Yaklaşımını merak ediyordum. Diğerlerini daha sonraya bıraktım.

Makroiktisadın en çetrefil alanı kısa dönemle uzun dönem arasındaki bağı doğru kurmaktır. Elbette uzun dönemde ekonomik performansı arz-yanlı reel faktörler belirler. Şu sıralarda “temeller” (fundamentals) sözcüğü moda oldu.

Ancak, kısa dönemde olay değişir. Beklentilerden, bilançolardan, vs. kaynaklanan bambaşka sorunlar devreye girer. Piyasa sisteminin bunları çözmesi uzun zaman alabilir. Keynes’in ünlü “uzun dönemde hepimiz öleceğiz!” sözü bu açmaza işaret eder.

Bernanke’yi okurken Bill Gates’in 2008 sonbaharında, Lehman Biraderler battıktan kısa süre sonra verdiği mülakatı hatırladım. Microsoft’un efsane patronu özetle “abartmayalım. ABD ekonomisinin temelleri sağlam, krizden kolay çıkar” diyordu.

Örnekler veriyordu. ABD dünyanın en iyi üniversitelerine, en son teknolojisine sahipti; teşebbüs ruhu güçlü, emek piyasaları esnek, sermaye piyasaları gelişmişti. Mali kriz bu temellere dokunamazdı. Krizden çıkış kolay olacaktı.

Temeller sağlam ama...

Bernanke’nin uzun dönemde büyümeye aynı argümanlarla yaklaşmasını çok ilginç buldum. Jackson Hole konuşmasından alıntı yapıyorum (altını ben çizdim).

“Krizin ve resesyonun yarattığı travma şüphesiz önemlidir. Gene de, ABD dünyanın en büyük ekonomisidir. Sanayi yapısı çok çeşitlidir. Uluslararası rekabet gücü son yıllarda daha da artmıştır. Ekonomimiz geleneksel avantajlarını hala koruyor. Nedir bunlar? Güçlü bir piyasa yönelimi, sağlam bir teşebbüs kültürü, esnek emek ve sermaye piyasaları. Ve ülkemiz teknolojide hala dünya lideridir. Dünyanın önde gelen araştırma üniversitelerinin büyük bölümü buradadır. Araştırma geliştirmeye en çok harcama yapan ülkedir.”

Bir: Bernenke ve Gates aynı analizi yapıyor, aynı sözcükleri kullanıyor. İki: üstelik söyledikleri doğru, yani ekonominin temelleri çok sağlam. Ama belli ki bunlar 2012’nin ve sonrasının büyüme ve işsizlik sorunlarını çözmeye yetmiyor.