Üçünçü çeyrekte sanayi üretimi

Eylül sanayi üretimi verileri TÜİK tarafından yayınlandı. Böylece üçüncü çeyrek için büyümenin ve konjonktürün önemli bir göstergesi kesinleşti.

Piyasaların yaşadığı sürprizi medyadan izlemiş olmalısınız. Geçen yıla göre sanayi üretiminde yüzde 2.2 artış bekleniyordu. Üç katına yakın geldi. Toplam sanayi ve imalat sanayi üretimi yüzde 6.2 arttı. Hemen “sanayinin çarkları dönüyor” başlıkları atıldı.

Ağustos’ta sert düşüşün ardından (yüzde 1.5’tan 1.8’e revizyon gördü) şöyle yazmıştım. “Başta uzun bayram tatili, geçici etkenlerden kaynaklandığı kanısındayım. Eylül’de telafi eder. Zaman serilerinde böyle dalgalanmalar olağandır.”

Benzer bir güçlü artış takvim ve mevsim etkisi arındılınca da görülüyor. Ağustos’a göre toplam sanayide yüzde 3.9, imalat sanayinde yüzde 4 üretim artışı var. Yukarıdaki “telafi” sözcüğüne tam uyuyor.

Eğilimler

Üçüncü çeyrek verileri ile devam edelim. Bir önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıyoruz. Yılın ilk yarısı ile başlayalım. Sanayi üretimi, toplamda ve imalat kesiminde ilk çeyrekte yüzde 2.8 ve yüzde 1.8, ikinci çeyrekte yüzde 3.4 ve yüzde 3.1 artmıştı.

Üçüncü çeyrekte artış, aynı sıra ile, yüzde 2.7 ve yüzde 2.2 oldu. Dolayısı ile toplam sanayi için artış önceki iki çeyreğin altındadır. İmalat sanayi ilk çeyreğe kıyasla biraz daha yüksek ama ikinci çeyreğe göre düşmüştür.

Sanayinin yaz aylarında yavaşlaması yıllık ortalamalarla daha belirgin hale geliyor. İkinci çeyrekte toplam sanayide yüzde 5, imalat sanayinde yüzde 4.7 artış vardı. Üçüncü çeyrekte, aynı sıra ile, yüzde 3.9 ve yüzde 3.2’ye geriliyor.

Dikkatinizi çekerim. Bu veriler geçmişi yansıtıyor. İçinde bulunduğumuz son çeyrekte (Ekim-Aralık dönemi) talep ve üretimin nasıl seyrettiği hakkında elde bilgi yok. Ekonomi tekrar hızlanabilir mi? Evet; ancak çeyreğin ilk yarısında bu yönde bir işaret yoktu.

Üçüncü çeyrekte büyüme

İmalat sanayi üretimi artışı ile milli gelir büyüme hızı arasında güçlü bir ilişki vardır. Krizde imalat sanayi üretimi milli gelire kıyasla daha sert düşmüştü. Dolayısı ile toparlanma döneminde daha hızlı büyüdü. 2011’de ilişki dengelendi.

Grafikte çubuklar çeyrek bazında imalat sanayi üretimi artışını, çizgi büyüme hızını gösteriyor. 2011’in ikinci çeyreğinden bu yana imalat sanayi üretimi ve milli gelirde artış hızının birbirine çok yakın seyrettiği görülüyor.

Üçüncü çeyrekte büyüme ne olur? İmalat sanayi ile milli gelir arasındaki ilişkide beklenmeyen bir kayma olmadığı takdirde ilk çeyrekten düşük çıkar. Ne kadar? Kesin bir tahmin değil ama yüzde 2 duruyor. Yıllık büyüme hızı yüzde 3.3’e iner.

Yılın tümünde ne olur? Kredi notu artışı, düşen faizler, vs. sayesinde önümüzdeki bir buçuk ayda talebin kıpırdadığını varsayalım. Son çeyrekte büyümeyi yüzde 3.5’a yükseltelim. 2012’de büyüme yüzde 2.9’a geriliyor. Hükümetin son tahmininin de altındadır.