Üçüncü çeyrekte net kamu borcu

2007’ye yönelik tahmin ve değerlendirmeler bir-iki yazıya sığmadı. Neredeyse Ocak sonuna kadar sürdü. Doğallıkla bu arada yayınlanan çok sayıda veriyi ihmal ettik. Kısa kısa ele almakta yarar görüyoruz.

Yılın son günü açıklanan üçüncü çeyrek kamu net borç stoğu ile başlıyoruz. Dikkatinizi çekmiştir. Bir süredir aylık Hazine brüt borç stoğu verilerine bakmıyoruz. Buna karşılık üç ayda bir yayınlanan net borcu mutlaka inceliyoruz.

Genel temayı bir kez daha hatırlatalım. Türkiye ekonomisinin 2001 krizi sonrası başarılı performansı özünde kamu maliyesindeki toparlanmadan kaynaklanmaktadır. Net borç stoğu bu bakıma çok önemlidir.

Varlık borçtan hızlı artıyor
2004 sonunda kamu net borç stoğu 272 milyar YTL iken 2005 sonunda 271 milyar YTL’ye düşmüştü. 2006’da düşüş biraz daha belirginleşiyor. Eylül sonunda 267 milyar YTL’ye geriliyor. Bunların nominal sayılar olduklarını özellikle vurgulayalım.

Toplam brüt borç aynı dönemde artmaya devam ediyor. 2004, 2005 ve 2006 üçüncü çeyrek için brüt borç, sırası ile, 428 milyar YTL, 439 milyar YTL ve 468 milyar YTL olmuş. 2004 sonuna kıyasla 40 milyar YTL, 2005 sonuna kıyasla 19 milyar YTL artış var.

Brüt borç artarken net borç nasıl düşer? Menkul varlıklar borçtan daha hızlı artınca. Kamu menkul varlıkları üç kalemden oluşuyor. 2004’e kıyasla Merkez Bankası net varlıkları 14 milyar YTL, kamu mevduatı 15 milyar YTL, işsizlik sigortası fonu 9 milyar YTL yükseliyor. Toplamı 48 milyar YTL ediyor.

2004, 2005 ve üçüncü çeyrek için toplam kamu varlıkları, sırası ile, 60 milyar YTL, 78 milyar YTL ve 98 milyar YTL olmuş. Brüt borçtan varlıkları çıkarak net borç sayılarına ulaşıyoruz.

Net borçtaki düşüşün mekanizmasını iyi anlamak gerekiyor. Kamunun brüt borcu artıyor. Ancak varlıkları daha hızlı artıyor. Haklı bir soru var. Kamu neden borçlanarak varlık arttırma yoluna gidiyor? Cevap ilginç ama yeri burası değil.

Milli gelire oranı düşüyor
Ekonomide enflasyon ve büyüme varsa nominal değerler gerçeği saptırır. Bir yöntem enflasyon etkisini temizleyip reel değerlere ulaşmaktır. Diğeri ise milli gelire oranlamaktır. Kamu borcunda ikincisi tercih edilir.

Kamu net borcunun milli gelire oranı, 2004, 2005 ve 2006 üçüncü çeyrek için, sırası ile, yüzde 63, yüzde 56 ve yüzde 49 çıkıyor. 21 ayda gerileme 14 puandır. Net dış borcun milli gelire oranı ise, aynı sıra ile, yüzde 18, yüzde 8 ve yüzde 6’dır. Gerileme 12 puandır. Net borçtaki düşüşün esas itibariyle dış borcun azalmasından kaynaklandığı açıktır.

Özetle, milli gelirin yüzde 6.5 ve üzerinde bütçe faizdışı fazlaları sayesinde kamu borcu hızla gerilemiştir. Vahim para politikası hatalarına rağmen ekonominin bugünkü gücünün sırrı buradadır.