Üçüncü çeyrekte dış denge

Dünyada varlık fiyatları yükselmeye devam ediyor. Mali piyasaların iktisatçıların karamsar tahminlerine kulak asmadıkları anlaşılıyor. Son baktığımda altın 1.100 doların üstüne çıkmıştı. Ne diyelim, hayırdır...

Dün Moody’s bölge sorumlusu İstanbul’da bir toplantıda konuştu. Özetle, Türkiye ekonomisinin krizden etkilendiğini ama performansının bir yıl önce beklenenden daha iyi olduğunu söylemiş. Derecelendirme kuruluşlarına rağmen diye ekleyebiliriz.

Ekim kapasite kullanımı verisi TÜİK tarafından yayınlandı. Geçen yılın hâlâ 4,9 puan altında ama eylülün 1,7 puan üstünde, beklenenden olumlu geldi. Ekimden itibaren sanayi üretiminin toparlanması ihtimali güçleniyor.

Çeyrek verileri
Merkez Bankası eylül ödemeler dengesini yayınladı. Böylece üçüncü çeyreğin bir verisine daha sahip olduk. Geriye istihdam ve milli gelir verileri kaldı. Ancak bunlar kesin sayılar değil, önümüzdeki aylarda revizyon göreceklerdir.

Üçüncü çeyrekte (temmuz-eylül dönemi), başta turizm, görünmeyen gelirler yüksek seyreder. 2000 öncesinde üçüncü çeyrekte cari işlemler dengesi fazla verirdi. 2003’ten sonra yaz ayları da açığa döndü.

Ekonomideki sert küçülme bu yıl üçüncü çeyreği fazlaya dönüştürür diyordum. Olmadı. İthalat ihracattan hızlı düştü ama yetmedi. Cari işlemlerde 1.5 milyar dolar açık oluştu.

Geçen yıl üçüncü çeyrek açığı 8 milyar dolardı. 6.5 milyar dolar düzelme var. Dış ticaret açığında daralma daha büyük: 7.2 milyar dolar. Maalesef görünmeyenler fazlası 0,7 milyar dolar geriledi. Nedeni, turizmde gelir düşerken harcamanın artması.

İlginç bir gelişme: İlk iki çeyrekte 6.5 milyar dolar fazla veren net hata noksan kalemi üçüncü çeyrekte ,4 milyar dolar eksiye döndü. Tefsir için biraz beklemeyi tercih ediyorum.

Dış borç ödeniyor

İlk dokuz ayın toplam dış açığı 8.6 milyar dolar oldu. Geçen yılın 36 milyar dolar açığına kıyasla 27 milyar dolar düşüş var. Aynı şekilde on iki aylık açık 14.6 milyar dolara geriledi. Geçen yıl 47.7 milyar dolardı: fark 33 milyar dolar.

Bu arada yıllık bazda net hata noksan kaleminde 13.2 milyar dolar fazla oluştuğunu belirtelim. Yani net hata noksan kalemi dış açığın yüzde 91’ini finanse ediyor. Üstüne 9.4 milyar dolar doğrudan sermaye yatırımı geliyor. Döviz rezervleri de 6 milyar dolar azalıyor.

Bu dövizler ne oluyor? Dış borçlar geri ödeniyor. 4.3 milyar dolar (TL tahvilleri dahil) kamu, 9.2 milyar dolar özel kesim, toplam 13.5 milyar dolar dış borç ödeniyor. Sanırım Moody’s bunu öngörmemişti.