Türkiye'nin net dış borcu

Hazine bu yıl iki yeni borç stok verisi açıklamaya başladı. İlki, kamu borç stoğunu Maastricht kriterlerine uyumlu hale getirdi. Geçen yazıda ele aldık. İkincisi Türkiye'nin net dış borç stoğuna bugün bakıyoruz.
Konvertibilite öncesi dönemden kalma alışkanlıkla Türkiye'nin dış borcu kamuoyu tarafından önemseniyor. Ancak ilgi ille verilerin değerlendirilmesinde özen anlamına gelmiyor. Ciddi yöntem hataları yapılabiliyor.
Biri, Türkiye'nin dış borcuna devletin iç borcunun eklenmesidir. Kamunun iç ve dış borç toplamı ya da kamu ve özel kesim dış borç toplamı anlamlıdır. Ama toplam kamu borcu artı özel kesim dış borcu garip bir sayıdır. Elma ile armudun toplanması muadilidir.
Diğeri, toplam kamu borcunda da yaşanan bir sorundur. Brüt borç verileri gerçek resmi göstermez. Hatta bazen saptırır. Doğrusu, varlıkları da hesaba katarak net borçtaki değişimi izlemektir. Hazine'nin yeni verileri bunu yapıyor.


Tanımlar
Türkiye'de yerleşiklerin dış dünya ile giriştikleri mali ilişkiler Hazine ve Merkez Bankası tarafından yakından izleniyor. Yabancı sermaye ve portföy yatırımlarını da kapsayan en kapsamlı veriyi Merkez Bankası "Uluslararası Yatırım Pozisyonu" adı altında yayınlıyor.
Borç-alacak durumu uluslararası yatırım pozisyonunun bir alt bölümünü oluşturuyor. Ancak kamuoyu ve piyasalar borç miktarına ilgi duyuyor. Nedenini tahmin etmek kolay. "Borç yiyen kesesinden" misali, borcun geri ödenme zorunluluğu tedirginlik yaratıyor.
Yerleşiklerin kayda girmiş tüm yurt-dışı borçları brüt dış borcu oluşturuyor. Bir sonraki aşamada bu sayıdan Merkez Bankası ve diğer bankaların dış borçları düşülüyor. Böylece mali kesim hariç (kamu kesimi dahil) dış borç sayısına ulaşılıyor.
Neden? Çünkü bankacılık kesiminin dış borçları var ama aynı anda döviz rezervlerine sahipler. İkisi toplanarak Merkez Bankası dahil bankacılık kesimi net dış pozisyonu hesaplanıyor. Banka dışı dış borç ve bankacılık net pozisyonu toplamı net dış borcu veriyor.

Veriler
2006'da brüt dış borç stoğu 38 milyar dolar artışla 206 milyar dolar olmuş. Merkez Bankası'nın dış borcu 16 milyar dolarda sabit kalmış: Bankaların borcu ise 12 milyar dolar artışla 42 milyar dolara ulaşmış. Yani bankacılık dışı dış borç 26 milyar dolar artışla 149 milyar dolara tırmanmış.
Bankacılık kesiminin net döviz pozisyonu ise artı işaretine sahip. Yani Merkez Bankası dahil bankaların döviz rezervleri dış borçlarından daha yüksek. 2006 sonunda net döviz pozisyonu 14 milyar dolar artışla 39 milyar dolara çıkmış.
İkisini toplayınca, 2006'da 11 milyar dolar artarak 110 milyar dolar olduğu hesaplanıyor. Brüt ve net dış borç arasındaki 96 milyar dolar fark bankacılık kesimi döviz rezervlerine eşittir. Net dış borç/GSMH oranı ise yüzde 27,4'te sabit kalıyor.
Net dış borç stoğundaki değişimle ödemeler dengesi sermaye hesabı ve uluslararası yatırım pozisyonu arasındaki karşılıklı ilişkileri başka yazılarda ele alacağım.