Resesyon alfabesi

Her yerden kötü haber fışkırıyor. Cuma günü ABD’de Ocak işsizlik verileri çok yüksek geldi. Küresel resesyonun birkaç ay öncesinde öngörülenden çok daha ağır geçeceği giderek belirginlik kazanıyor.

Konjonktürdeki belirsizlik tahmincileri de sıkıştırıyor. Revizyon aralığı kısaldı. Maalesef her yeni tahmin eskisinden daha karamsar çıkıyor. Bu arada ben de tahminlerimi her ay yenilemeye karar verdim. İş yükü artıyor ama başka çare yok.

Geçen hafta Türkiye’nin de aralarında yer aldığı G-20 ülkeleri için IMF’nin son tahminleri açıklandı. Buna göre Türkiye’de milli gelir yüzde 1.5 küçülüyor. Ama resesyon kısa sürüyor. 2010’da ekonomi yüzde 3.5 büyüyor.

IMF’nin 2009 tahmini bana biraz iyimser geldi. Yılbaşında 2009 için yüzde 2 küçülme öngörmüştüm. Son veriler daha derin bir resesyon işaret ediyor. Yarın çıkan Aralık sanayi üretimini gördükten sonra tekrar hesaplara oturacağım.

V, W, U ve L

İktisatçılar resesyonların uzunluk ve derinliğini ifade ederken alfabenin görselliğinden yararlanır. Şu sıralar çok tartışılan resesyon tiplerine tekabül eden harfler alt başlıkta yer alıyor. Kısaca bakalım.

V-resesyon en sık rastlanandır. Ekonomi önce hızla baş aşağı giderek dibe vurur. Ama orada kalmaz. Aynı hızla toparlanır. Küçülme sert olur ve genellikle bir yıl sürer. İkinci yılda güçlü büyümeye geçilir. Türkiye’nin 1994, 1999, 2001 deneyimleri bu şekildedir.

W-resesyon daha enderdir. Ekonominin birbiri ardından iki kez dibe vurmasını temsil eder. Yani ilk toparlanma zayıf ve geçici olur. Ardından tekrar bir daralma gelir. İkinci dipten sonra güçlü büyümeye geçilir. Bizde örneği yoktur.

U-resesyonu ayırt eden süresidir. Daha da enderdir. Ekonomi dibe gene çabuk vurur. Fakat toparlanma gecikir. Yani ekonomi bir süre dipte kalır. Küçülme durmuştur ama büyüme de yoktur. Büyümeye geçiş ikinci yılın sonuna kadar sarkabilir.

L-resesyon yeni bir kavramdır. Depresyona benzer ama onun kadar derin değildir. Sert bir daralmadan sonra ekonominin uzun süre dipte kalması anlamına gelir. Resesyonun ne kadar süreceği, yani büyümenin ne zaman başlayacağı belirsizdir.

İyimser, kötümser, vs.

Bu tanımları konjonktür tartışmalarına uygulayabiliriz. Toparlanmanın 2010’da başlayacağını düşünenler V-resesyon bekliyor. Bunlara “iyimser” denebilir. Toparlanmanın 2010’un ikinci yarısına sarkacağını düşünenler U-resesyon öngörüyor. “Tedbirli” denebilir.

2010 sonrasında ve zayıf toparlanma öngörenler ise L-resesyon diyor. Bunlar “karamsar” sıfatını hak ediyor. Örneğin Roubini durgunluk ve deflasyon sözcüklerinden “stag-deflasyon” diye yeni bir terim üretti. Şu sırada W-resesyon diyene rastlanmıyor.

Konuya ilgi duyanlara Mahfi Eğilmez’in yeni kitabını öneriyorum: Küresel Finans Krizi-Piyasa Sisteminin Eleştirisi (Remzi Yayınevi, İstanbul, Aralık 2008). Bir solukta okuyacağınıza ve çok yararlanacağınıza eminim.