Parite dalgaları

Mali piyasalar fena karıştı. Tedirginlik özellikle borsaları vurdu. Kur ve faizler de etkilendi. Reel ekonomi beklentileri de bozuluyor. Aniden “mali kriz” sözcüğü geri geldi. Resesyon alfabesinin “W” harfi de canlandı.

2008’de mali krizi özel kesimin aşırı borçlanması tetiklemişti. Şimdi gündem değişti. Kamu borçları ikinci krize yol açar mı? Şişen borsa balonları patlar mı? Ben yoğurdu üfleyerek yemeye devam ediyorum. Yeterince “erken öten horoz” durumuna düştüm.

Alman Parlamentosu Yunanistan’a destek paketini onayladı. Ama olay bitmedi. Destek karşıtları iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvuruyor. Almanya desteğini çekmek zorunda kalırsa işler iyice karışır. Göreceğiz.

Yunanistan krizinin sürpriz yansımaları da oluyor. Alman medyasında Türkiye lehine haber ve yorumlar çıkmaya başladı. “Arabın intikamı” diyebilir miyiz? Bence çabuk unutulur. Türkiye karşıtı cephe kolay delinmez. Gene de hiçten iyidir.

Euro-dolar paritesi

Son iki haftanın en ilginç gelişmesi euronun dolar karşısında hızlı değer kaybı oldu. 2008 sonunda parite 1.50’ye kadar yükselmişti. Yeniden 1.60’ı hatta üstünü göreceği söyleniyordu.

Ama yeni yılda dolar değer kazandı. Nisan’ı 1.33 düzeyinde bitirdi. Mayıs’ın ilk haftasında da o düzeyde seyretti. Ama geçen hafta euro hızla düştü. New York borsasının çöktüğü gün içinde 1.26’ya kadar indi.

Tahminciler çok çabuk pozisyon değiştirir. Son raporlarda 1.20 ve altı deniyor. Alt sınırı 1.10’a çekenlere rastlanıyor. Üç ay önce doların engellenemez çöküşü anlatılıyordu. Şimdi benzer analizler euro için yapılıyor.

Parite ilk kez dalgalanmıyor. Kırk yıldır, yani Bretton Woods sisteminin terkedilmesinden bu yana sert kur hareketleri oluyor. Dolayısı ile uzun dönemli eğilimlere bakmak önem kazanıyor.

Yöntem açıklaması: Euro 2000’de devreye girdi. 1970-2000 dönemi için euro yerine Alman Markı’nı (DM) kullanıyoruz.

Dalgalar ve uzun dönemli eğilim

Bretton Woods sonrasında doların zirvesi Mart 1985’dir: 3.31 DM. Euro=0.59 $ ($=1.70 euro) demek. Sonraki on yılda dolar düşüyor. Nisan 1995’te 1.38 DM’a geriliyor. Euro=1.42 $ ($=0.71 euro) demek.

Paritenin 1995 sonrası dalgalanmaları grafikte izleniyor. Haziran 2001’de dolar yeni bir zirve yapıyor: euro=0.85 $ ($=1.17 euro). Temmuz 2008’de ise tarihi dibi görüyor: euro=1.58 $ ($=0.63 euro).

Grafiği esas anlamlı kılan 15 yıllık ortalama parite eğrisidir. Neden 15 yıl? Çünkü dalga boyu 10 yıla uzanıyor. 15 yıllık ortalama ile dalgaları aşıyoruz. Uzun dönemli eğilimi görüyoruz. Birkaç gözlem yapalım.

Bir: Uzun dönemde parite istikrarlı seyrediyor. İki: Euroda genel bir artış eğilimi var: yüzde 18. Üç: 1995-2000 arasında euronun yükselişi nisbeten hızlı oluyor: yüzde 15. Sonraki beş yılda duruyor. Son beş yılda az artıyor: yüzde 3.4.

Son olarak, parite 1.20’ye düştüğünde euronun uzun dönem değerine ulaştığını belirtelim. Grafik düşüş dalgasının euroyu kısa dönemde 1.20’nin altına taşıyabileceğini de hatırlatıyor. Devamını beraberce izleyeceğiz.