Özel yatırımlar baş aşağı

Mali piyasalar haftaya moralsiz başladı. Dün dünya borsalarında kayıplar hâkimdi. Bir süredir yerçekimi kurallarına direnen İMKB de bu gelişmeden payını alıyor. O arada döviz kuru biraz kıpırdadı. Ne dersiniz, acaba “yeşil filizler” sararıyor mu?

İlk çeyrek milli gelir verilerini değerlendirmeye devam ediyoruz.

Pazar günü ana harcama kalemlerinin küçülmeye katkılarına baktık. Küçülmenin yarıdan fazlasının stoklardaki rekor düşüşten kaynaklandığına özellikle dikkat çektik.

Kendi tahminlerimde en büyük sapma bu kalemde oluştu. Stok değişiminin büyümeden 3.3 puan götüreceğini varsaymıştım. Yüzde 7.1 olabileceğini hiç düşünmedim. Doğrusu hâlâ nedenlerini anlamış değilim.

Özel yatırım verileri

Ana harcama kalemleri içinde ilk çeyrekte rekor küçülmeye en büyük katkı özel kesim yatırımlarından geldi. Toplamda yüzde 8.3, makine-teçhizat harcamalarında yüzde 6.1 ve inşaat harcamalarında yüzde 2.3 çıktı.

Özel yatırımların milli gelirdeki payı genellikle tüketimin üçte biri düzeyindedir. Ancak, tüketimden farklı olarak, konjonktüre karşı duyarlılığı çok daha yüksektir. Dolayısı ile dalgaları daha sert olur.

İlk çeyrek sayılarını kısaca bir önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştıralım. Özel tüketim yüzde 9.2 gerilemiş. Halbuki özel yatırımlar toplamda yüzde 35.8, makine-teçhizatta yüzde 39.4, inşaatta yüzde 28.8 düşmüş.

Önemli kalem makine-teçhizat yatırımlarıdır. Cari fiyatlarla özel yatırımın takriben üçte ikisini oluşturur. Özel kesimin ilk çeyrekte gerçekleştirdiği 32.5 milyar TL yatırımın 20.2 milyar TL’si makine-teçhizat, 12.3 milyar TL’si inşaat harcamasıdır.

Konjonktürün seyri

Özel makina-teçhizat yatırımları konjonktürle ilgili kritik bilgiler taşır. Biri konjonktürün dönüş tarihidir. Diğeri resesyonun derinliğidir. Bu amaçla mevsimlik etkiden arındırılmış sabit fiyatlı veriler kullanılır. Ben de öyle yaptım.

Sonuçlar aşağıdaki grafikte yer alıyor. 2004’te önce yatay seyrediyor. Yıl sonunda hızlı artış başlıyor. 2007’nin sonunda zirveye çıkıyor. 2008’in ilk çeyreğinde duraklıyor. İkinci çeyrekten itibaren düz çizgi üzerinde düşüşe geçiyor. 2009’un ilk çeyreğinde 5 yıl öncesinin altına iniyor.

Özel makine-teçhizat yatırımları konjonktürün dönüş tarihi olarak 2008 başını işaret ediyor. Bunlar tekrar artmaya başlamadan ekonomide kalıcı toparlanmadan söz edilemeyeceği çok açıktır.