Negatif reel faiz dönemi

Tarihi bir haftayı geride bıraktık. Önce hükümet IMF’ye borcun son taksitini ödedi. İki gün sonra Merkez Bankası tüm faizlerde yarım puan indirime gitti. Hemen ardından Moody’s Türkiye’nin notu yatırım yapılabilir düzeye çıkarttı.

Aklıma kısa süre önce değindiğim nedensellik tartışması geldi. Gözlenen nedir? IMF gidince faiz düştü ve kredi notu arttı. Bu durumda yüksek faizin ve düşük kredi notunun nedeni IMF denebilir mi?

Diyen belki olur ama hipotez yanlıştır. Korelasyonu nedensellik zannetmenin tipik örneğidir. Üç olayın aynı anda gerçekleşmesi Türkiye ve dünya ekonomisinde son dönemde yaşanan önemli gelişmeleri yansıtmaktadır.

Hangi reel faiz?

Merkez Bankası bir kez daha piyasaları şaşırttı. Faiz indirimlerinin çeyrek puanda kalması bekleniyordu. Yarım puan geldi. Gösterge faiz yüzde 4.5’la tarihi bir rekor kırdı. Bu günleri görebilmekten büyük mutluluk duyduğumu söylemeliyim.

Faiz düzeyi tüketici enflasyonunun altında kalınca kamuoyunda negatif reel faiz tartışması başladı. Halbuki reel faiz hesabının incelikleri vardır. Kısaca hatırlatmak istiyorum.

Yaygın yöntemde bugünkü faiz geçmiş yılın enflasyonuna bölünür (ex post). Hatalıdır. Geçmiş değil vade sonu enflasyonu gerekir. Diğer yöntem beklenen enflasyonu kullanır (ex ante). Gene yetersizdir. Fiili enflasyon çok farklı çıkabilir.

Dolayısı ile doğru yöntem vade başı faizini vade sonu enflasyonuna bölmektir (fiili). Ne demek? Nisan 2012’de geçerli faiz Nisan 2013 yıllık enflasyonu ile karşılaştırılır. Yani Mayıs 2013’ün gerçek reel faizi ancak bir yıl sonra öğrenilebilir.

Neredeyiz?

Doğal olarak hangi faizin kullanıldığına da bağlıdır: mevduat mı, tahvil mi, hangi vade? Aşağıdaki veriler Turkey Data Monitor’un gösterge tahvil için hesapladığı reel faizlerdir.

Geçmiş enflasyonu kullanınca reel faiz zaten on aydır ekside seyrediyor. Ne kadar? Aydan aya enflasyonla dalgalanıyor. Ortalaması eksi yüzde 0.8 çıkıyor. Beklenen enflasyon ile son altı ayda eksiye geçiyor. Ortalaması eksi yüzde 0.3’e geriliyor. Ya fiili reel faiz? Mayıs 2012’de (artı) yüzde 1.5 olmuş. Sonrası hesaplanamıyor. Onun da hızla eksiye döneceği açıktır.