Korelasyon ve nedensellik

Bilimsel bilginin üretiminde teori ile gözlem arasındaki karmaşık ilişki kritik önemdedir. Yöntem sorunu denir. Doğa bilimleri de nasibini alır. Ancak toplumsal bilimlerde farklı boyut kazanır.

Amaç gözlenen olaylar arasındaki nedenselliği doğru yakalamaktır. Bu takdirde gözlenemeyene bile ulaşılabilir. Son dönemde çok gürültü kopartan “Tanrı parçacığı” iyi örnektir.

Teori saftır. Muhtemel mantık hataları matematikle engellenir. Eleştiriler varsayım ve sonuçların gözlenenle uyumuna odaklanır. Halbuki gözlem tanımı gereği kirlidir. Sıradan ölçme hatalarına müsaittir. Üstelik kesinkesliği hep şüphelidir.

Neyi ölçtüğünü bileceksin

Bu aşamada devreye istatistik girer. Önce gözlenen iki olay arasında ilişki aranır. Beraber davrandıklarına dair işaret var mı? Latince “beraber” ve “ilişki” birleşince “korelasyon” kavramı ortaya çıkar. Beraber davranışın gücünü ölçmeye çalışır.

Ancak iki olayın yüksek korelasyonu sadece bir başlangıçtır. Çünkü korelasyon nedensellik değildir. Bir: Yönünü (hangisi neden?) göstermez. İki: Üçüncü neden ihtimalini kapatmaz.

Gözlenen olaylarda etken sayısı çoğaldıkça sorun ağırlaşır. Halbuki toplumsal olaylar çok karmaşıktır. Yanlış açıklamaya götürmesi ihtimali yükselir. Maalesef zafiyetlerine rağmen iktisatta sık başvurulan bir yöntemdir.

Büyüme ve sermaye girişi

Kamu borcu-büyüme ilişkisinde yapılan hesap ve tefsir hatalarının iki ünlü iktisatçıyı nasıl müşkül durumda bıraktığını pazar anlattım. Komşuda pişer bize düşer. Ya Türkiye? Benzerleri boldur; seç seç al...

Büyüme ve sermaye girişi (dış açık) ilişkisi en vahimidir. Korelasyon katsayısı yüksektir. Ya nedensellik? Yönetim ve piyasa aynı görüşte birleşiyor. Büyümeyi sermaye girişi tetikliyor. Halbuki pekâlâ tersi ya da bir başka neden olabilir.

Nasıl? Dış açık iç talepte hızlı artışın sonucudur. Nedeni iktisat politikasının iç taleple büyümeyi tercih etmesidir. Sermaye girişi ise bu tercihin tahdididir. Asimetri kritiktir. Sermaye çıkışı büyümeyi mutlaka durdurur; girişi ille hızlandırmaz. Bir kenara yazın...