Kişi başına gelir polemiği

AKP iktidarı ekonomide iyi performans gösterdi mi? Eski tartışmadır. Bir süredir tavsamıştı. Gezi olaylarının yarattığı siyasi kutuplaşma tekrar canlandırdı. Ekonomik göstergeler havada uçuşmaya başladı

Topa önce Ege Cansen girdi. “Memleketimden İktisat Efsaneleri” rekor retweet aldı. Derken Dani Rodrik’le Bakan Şimşek arasında tweet-dalaşı yaşandı. Ege dün onlara referans vererek devam etti. Benim de katılmam farz oldu.

İşin içine siyaset girince bizim “çarşı” da karışır. Vatandaş objektif analiz filan anlamaz. İktisatçıdan takım tutmasını bekler. “Benden olmayan onlardandır” diye düşünür. Hesabı inceltmek sadece iki tarafı da kızdırmaya yarar.

İki farklı hesap

Sorunun kökeninde refah düzeyinde ve üretkenlikte artışı ölçme zorlukları yatıyor. Çünkü fizik büyüklükler ancak fiyatları ile çarpılarak anlam kazanıyor. Halbuki mutlak ve nispi fiyatlar sürekli değişiyor.

Refah ve üretkenlik göstergesi olarak kişi başına geliri alalım. On yıl öncesi ile karşılaştırma istiyoruz. Hangi ölçüyü kullanalım? Cari TL fiyatları mı? Sabit TL fiyatları mı? Cari dolar kuru mu? Satın alma gücü paritesi mi?

Bakan Şimşek cari dolar kurunu kullanıyor. On yılda yüzde 200 (üç katı) artış buluyor. Cansen ve Rodrik sabit TL fiyatlarını tercih ediyor. Artış yüzde 43’e iniyor. Bekleneceği gibi hükümet ilkine, muhalefet ikincisine iltifat ediyor.

Gerçek nerede?

Milli gelirin cari kurla hesaplanması en yanlışıdır. Refah ve üretkenlik artışını gerçeğin çok üzerinde gösteriyor. Bir: ABD enflasyonunu hesaba katmıyor. İki: TL’nin değer kazanmasının etkisini abartıyor.

Sabit TL fiyatları daha az yanlışıdır. Refah ve üretkenlik artışını gerçeğin daha altında gösteriyor. Çünkü nispi fiyat hareketlerini, özellikle TL’nin değer kazanmasının etkilerini soyutluyor.

Doğrusu nedir? Teknik ayrıntılarla sizi sıkmayacağım. Literatürde Samuelson-Balassa etkisi deniyor. Sabit TL fiyatlarına ekleyince on yılda kişi başına gelir artışını yüzde 71 hesaplıyorum. Yani milli gelir iki katına çıkıyor. Fizik göstergelerle de uyumludur.

Olayı karmaşıklaştıran başka sorunlar da var. Belki onlara da girerim.