Kasım’da dış ticaret

Konjonktürdeki kırılmayı daha yakından izlemek için temel göstergeleri tekrar aylık bazda ele almaya başladık. Kasım verileri teker teker açıklanıyor. Pazar günü sanayi üretimindeki büyük düşüşü gördük. Bugün dış ticarete nasıl yansıdığına bakıyoruz.

TÜİK dış ticaret verilerini bir ay gecikme ile yayınlıyor. Sonradan gelen revizyonlar genellikle oluşan resmi değiştirmiyor. Hatırlatma: Türkiye’de cari işlemler açığının temel belirleyicisi dış ticaret açığıdır.

Sonucu baştan söyleyelim. Son çeyrekte sanayi üretimi, araç satışları, reel kesim ve tüketici güveni vs. tüm göstergelere yansıyan ekonomik küçülmeyi Kasım dış ticaret verileri de doğruluyor.

Dış ticarette küçülme

Kasım’da dış ticaretin üç kalemi de düşüyor. Kasım 2007’ye kıyasla ihracat 2 milyar dolar (yüzde 18) azalarak 9.3 milyar dolar, ithalat 4.6 milyar (yüzde 28) azalarak 12 milyar dolar, dış ticaret açığı 2.6 milyar dolar (yüzde 49) azalarak 2.7 milyar dolara geriliyor. Paritede büyük oynamaların dolarla yürütülen hesaplarda sorun yarattığını biliyoruz. Euro’nun dolar karşısında bir yılda yüzde 13 değer kaybetmesi dolar cinsinden verilerde düşüşü abartıyor.

Hesapları döviz sepeti ile (0.5 $+0.5 euro) ile yeniden yapıyoruz. İhracat, ithalat ve dış ticaretteki düşüş, sırası ile; yüzde 11, yüzde 21 ve yüzde 44’e iniyor. Bu oranlar bana daha gerçekçi geliyor.

Bir: İthalat ihracattan iki katı daha hızlı düşüyor. İki: İthalatın düşüş hızı 2001 krizi düzeylerine daha ulaşmamış. Üç: Son 3 ayda hem ihracat ve hem ithalattaki düşüş eğilimi hızlanıyor.

Dış ticaret açığı üstünde durmak istiyorum. İster dolar, ister döviz sepeti, ister euro ile hesaplayalım, Kasım ayı için son beş yılın en küçük sayısıdır. Yıllık açık Ağustos 2008’de 76 milyar dolarla zirveye çıkıyor. Kasım’da 73 milyar dolara geriliyor.

Miktarlar azalıyor

Bu yıl karşılaştırmayı zorlaştıran bir başka etken var. Küresel resesyon sonbahardan itibaren enerji ve emtia fiyatlarını hızla çökertti. Sanayi ürünlerinin fiyatları da düştü. Bunlar sayıları düşürme yönünde etki yapıyor.

TÜİK dış ticaret için ton, kilo, adet vs. fizik büyüklükler üzerinden hesaplanan dış ticaret miktar endeksleri hesaplıyor. Miktarlara bakmak böyle karışık dönemlerde eğilimleri anlamayı kolaylaştırıyor.

Bekleneceği gibi, son aylarda dış ticaret miktarları da hızla gerilemeye başlıyor. Kasım’da ihracat miktar endeksi yüzde 10, ithalat miktar endeksi ise yüzde 27 düşüyor. Dolayısı ile miktarlardan bakınca da ithalatın ihracattan çok daha hızlı çöktüğü görülüyor.

Miktar endeksini mevsimlik etkilerden temizleyince özellikle ithalatın düşüş eğilimi iyice belirginleşiyor. İthalat 2007 sonunda zirveye çıkıyor. 2008’in ilk dokuz ayında zirvenin altında ama yatay seyrediyor. Son iki ayda ise hızlanarak çakılıyor. Böylece ithalat miktar endeksi Kasımda dört yıl öncesine, 2004 sonbaharı düzeyine geriliyor.