Kasım’da dış denge

Perşembe günü Para Politikası Kurulu piyasayı bir kez daha şaşırttı. Gecelik faizlerde 0.5-1 puan arası indirim bekleniyordu. 2009’un tümü için öngörülen 2 puan indirim yılın ilk ayında yapıldı. Borçlanma faizi yüzde 13’e, fonlama faizi yüzde 15.5 geriledi.

Para Politikası Kurulu’nu kutluyorum. O günkü köşe yazımda “gün cesaret günüdür” ifadesini kullanmıştım. Bir gece önce Ekodiyalog’da 4 puan indirim gerektiğini söylemiştim. Velhasıl kararı doğru yönde ama yetersiz buluyorum. Neyse, biz işimize geri dönelim. Yayınlanan Kasım ayı sonuçları üzerinden konjonktürdeki kırılmayı anlamaya çalışıyoruz. Sanayi üretiminde ve dış ticarette yaşanan çöküşü gördük. Bugün ödemeler dengesine bakıyoruz.

Dış açıkta rekor düşüş

Kasım’da cari işlemler açığı 2.8 milyar dolar azalarak 600 milyon dolara indi. Yani bir yıl öncesinin altıda birine düştü. Farkın 1.8 milyar doları dış ticaret açığındaki küçülmeden kaynaklanıyor. Geri kalan 1 milyar dolar hizmetler ve diğer görünmeyenlerden geliyor.

2002’den bu yana en küçük Kasım ayı cari işlemler açığıdır. Sizi sayılarla sıkmak istemiyorum. Ama mevsimlik etkileri temizleyince, böyle devam etmesi halinde önümüzdeki dönemde Türkiye ekonomisinin dış açık sorunu kalmayacağını kolayca görüyoruz.

Yıllık cari işlemler açığı 2002 sonundan itibaren sürekli artıyordu. Tarihi zirvesine Ağustos 2008’de ulaştı: 49 milyar dolar. Eylül’den itibaren inişe geçti. Kasım’da 44 milyar dolara geriledi.

Yılı 40 milyar dolar civarında bitireceği anlaşılıyor. Yani son dört ayda dış açıkta iyileşme 9 milyar doları buluyor. Diğer göstergeler gibi, dış açık da konjonktürde esas kırılmanın Eylül’de başladığına işaret ediyor.

Net hata noksan kalemi

Okuyucularım ödemeler dengesi net hata noksan kalemini yakından izlediğimi biliyor. Sistematik hata ararım. Muhasebe sorunlarına kafa yorarım. Son iki ayda tam bana göre bir durum ortaya çıktı. Net hata noksan kalemi Ekim’de 7.6 milyar dolar, Kasım’da 2.2 milyar dolar (toplamı 9.8 milyar dolar) fazla verdi. Ortalıkta çeşitli rivayetler dolaşmaya başladı.

Bu kaleme neden ihtiyaç var? Ülkeye fiilen giren net döviz miktarının kaydını bankalar tutuyor. Buna karşılık cari işlemler hesabının pek çok kalemi işlem bazında izlenemiyor. Turizm, bavul ticareti, vs. anket ve tahmin yöntemi ile bulunuyor. Fiili ve hesaplanan döviz girişi arasında fark net hata noksan kalemine yazılıyor.

İki ihtimal var. Bir: uzun dönemde hatalar birbirini götürür. Hatalar raslantısaldır, ihmal edilebilir. İki: uzun dönemde artı yada eksi bakiyeler birikir. Sistematik hata yani hesaplarda bir yanlışlık vardır.

Aralık 2005’den bugüne yıllık net hata noksan değerleri aşağıdaki grafiktedir. 2006’nın ilk yarısında 4 milyar dolar artı bakiye çıkıyor. Sonra 2008 yazbaşına kadar iki yönde küçük dalgalanmalar var. Yazın 8 milyar dolar eksi bakiye birikiyor. Son iki ayda düzeliyor.

Nasıl tefsir edeceğiz? Sistematik hata diyemiyoruz. Ancak 2006’nın ilk yarısında ve 2008 yazında bir karışıklık oluyor. İlkini bir kenara bırakalım. Son iki ayın artılarından ziyade eksileri sorunlu duruyor.