Kamu istihdamı

Japonya’da ilk çeyrek büyüme sayıları açıklandı. Sıkı durun: Milli gelir geçen yıla kıyasla yüzde 15,2 küçülmüş. Çift haneli küçülme dediğin böyle olur. Büyük sanayi ülkeleri arasında kırılması zor bir rekor gibi duruyor. Bakalım bizimki ne çıkacak!

İlginç bir soru: Küresel krizin özellikle dış fazla veren ülkeleri vurduğunu söyleyebilir miyiz? Hatırlatalım: Euro bölgesi büyük ülkeleri arasında dış fazla rekortmeni Almanya, ilk çeyrekte yüzde 6,9 ile en çok küçülen ekonomi oldu.

Bu arada ezberler Türkiye’de de bozuluyor. IMF anlaşmasının bir başka bahara kaldığı haberleri iyice yoğunlaştı. Ne beklersiniz? Döviz piyasasında tedirginliğin TL’ye değer kaybettirmesini. Fiilen ne oldu? TL değer kazandı.

Kamu istihdamı şişiyor mu?

TÜİK bir süredir iş gücü verileri arasında çeyrek sonu itibariyle kamu kesimi istihdamını da yayınlıyor. Bendeki dosyalara göre Mart 2007 ile başladı. Bu ay Mart 2009 açıklandı.

Ayrıntıları iki ana eksende izliyoruz: Kurumlar ve statü. İlki üçe bölünüyor: Merkezi yönetim, yerel yönetim ve bağlı kurumlar. KİT’ler, kamu bankaları vs. son kategoride yer alıyor. İkincisinde ise kadrolu (memur), sözleşmeli, işçi ve geçici kategoleri var.

Türkiye’nin toplumsal belleğinde hükümetlerin popülist istihdam politikaları derin izler bırakmıştır. Siyasi nedenlerle kamu istihdamının şişirildiği görüşü çok yaygındır. Önce son iki yılın toplamlarına o gözle bakalım.

Mart 2007’de kamuda çalışan sayısı 2 milyon 720 bin kişi. Haziran 2007’de 230 bin kişi artışla 2 milyon 950 bin kişiye yükseliyor. Eylül 2007’de 3 milyon kişiye ulaşıyor. Hemen aklımıza 2007 yazında yapılan genel seçimler geliyor.

Ancak, ondan sonra durum değişiyor. Küçük de olsa bir gerileme başlıyor. Mart 2008’de 2 milyon 950 bin kişiye düşüyor. Mart 2009’da ise inanılmaz şekilde bir yıl öncesine göre sadece 44 kişi artıyor. İlginç bir durum çünkü bu yıl yerel seçim vardı.

Kurumsal dağılım

Gelelim istihdamın kurumsal dağılımına. Mart 2009’da toplam 2 milyon 950 bin kişinin yüzde 80’i (2 milyon 380 bin kişi) merkezi yönetimde çalışıyor. Bunların yüzde 83’ü (1 milyon 970 bin) kadrolu devlet memuru statüsünde. Son yılda 31 bin kişi artmış.

Yerel yönetime özel idare, belediye ve belediye işletmeleri (BİT’ler) dahil. Mart 2009’da 100 bini kadrolu toplam 325 bin kişi çalışıyor. Belediyelerin payı yüzde 81 (260 bin). Geçen yıla kıyasla yerel yönetim istihdamı 9 bin kişi azalmış. Yerel seçime rağmen!

Geri kalan 245 bin kişi diğer kamu kuruluşlarında istihdam ediliyor. Bunun sadece yüzde 5’i (13 bin) kadrolu. Geçen yıl istihdam 22 bin kişi azalmış. Nedeni özelleştirmeler olabilir, ayrıntılarını bilmiyorum.

Bu sayılar sayesinde özel kesim ücretli istihdamını hesaplıyoruz. Şubatta ücretli istihdamı 11 milyon 900 bin kişi idi. Kamuyu düşünce özel kesime 8 milyon 960 bin ücretli kalıyor. Her kamu çalışanına 3.2 özel kesim ücretlisi düşüyor.

Son gözlem: Son bir yılda ücretli istihdamı 470 bin azalmıştı. Kamu istihdamı sabit kaldığına göre artan işsizliğin özel kesimde istihdam daralmasından kaynaklanıyor.