İlk yarıda enflasyon

Vatandaş ilk çeyrekte milli gelir büyüme hızının yüksek çıkmasını yadırgadı. Bu verinin kendi günlük yaşam kökenli izlenimleri ile çeliştiğini düşündü. Doğal olarak, bilmeceleri çözme görevi iktisatçıya düşüyor. Başladık ama bugün ara veriyoruz.


Çünkü Perşembe günü Haziran enflasyonu açıklandı. Böylece 2008'in ilk yarısı için enflasyon kesinleşti. Şu sıralarda hem Türkiye'de hem dünyada enflasyon önemli. Ekonomi gündeminin en tepesine oturduğunu bile söyleyebiliriz.


Haziran'da tüketici fiyatlarının - TÜFE - yüzde 0.4 düşmesi şaşırttı. Yüzde 0.5 civarında artması bekleniyordu. Fark esas itibariyle taze sebze meyvadan kaynaklanıyor. Fiyatlarda mevsimlik düşüş beklenenden daha sert olmuş. Örneğin domatesin fiyatı Mayıs'tan Haziran'a yarı yarıya gerilemiş.


Bu şekilde yıllık tüketici enflasyonu yüzde 10.6'da kaldı. Mayıs'da yüzde 10.7 idi. Halbuki yüzde 11.5 civarına yükseleceği öngörülüyordu. Üretici fiyatları - ÜFE - ise Haziran'da yüzde 0.3 arttı. Yıllık artış yüzde 17'ye ulaştı.

Beklenmeyen enflasyon

İktisat teorisi enflasyonu açıklarken ekonomik aktörlerin enflasyon beklentilerine büyük önem atfediyor. Dolayısı ile beklentiler para politikasının en önemli girdilerinden biri kabul ediliyor.

Bu nedenle arada sırada enflasyonun beklentilerle ilişkisine bakmak, daha doğrusu beklentilerin gerçekçiliğini kontrol etmek gerekiyor. Önce Merkez Bankasının ayda iki kez yaptığı "Beklenti Anketi" sonuçlarını kullanıyoruz.


Merkez Bankası bir yıl önce, Haziran 2007'de, oniki ay sonrası yani Haziran 2008 için yıllık TÜFE artışı tahminini sormuş. Anketi dolduran takriben 80 kişinin ortalaması yüzde 6.5 olmuş. En yükseği yüzde 10, en düşüğü yüzde 4.8 tahmin etmiş. Bu arada benim tahminim de yüzde 5.5'la ortalamadan bir puan daha iyimsermiş.


Sonra Merkez Bankasının kendi tahminlerine bakıyoruz. Elimizde Temmuz 2007'de yayınlanan Enflasyon Raporu 2007-III var. 2008'in ikinci çeyreği için Merkez Bankası TÜFE artışını yüzde 2.6 ile yüzde 5.8 arasında (orta nokta yüzde 4.2) öngörmüş.


Özetle, bir yıl önce TÜFE'de artış beklentileri şöyle: piyasa yüzde 6.5, ben yüzde 5.5 ve Merkez Bankası yüzde 4.2. Halbuki fiili enflasyon yüzde 10.6 oldu. En azından enflasyondaki bu yükselişin beklentilerden kaynaklanmadığını söyleyebiliriz.

Gene şaşacak mı?


Şimdi geleceğe bakalım. Beklenti Anketi sonuçlarına göre Haziran 2008'de oniki ay sonrası için TÜFE artışı yüzde 8.7 tahmin ediliyor. Ben gene daha iyimserim. Yüzde 7.4 öngördüm.

Merkez Bankasının Nisan'da yayınlanan Enflasyon Raporu 2008-II ise Mart sonu için yüzde 7 ile yüzde 10.8 aralığını (orta nokta yüzde 8.8) veriyor. Haziran tahminini ay sonunda çıkacak üçüncü raporda göreceğiz. Fazla değişeceğini sanmıyorum.


İlginç bir durumla karşı karşıyayız. Bir yıl önce beklentiler tutmamış. Enflasyon neredeyse iki katı daha yüksek çıkmış. Acaba önümüzdeki oniki ayda tutar mı? Yoksa gene aşağı yada yukarı yönde bizi büyük bir sürpriz bekliyor mu?