İlk yarıda dış finansman

Son iki yazıda ilk yarıdaki dış dengeye odaklandık. Büyüyen dış ticaret açığı ile başladık. Cari işlemler açığındaki tehlikeli gidişatı gördük. Dış açığın finansmanını ayrı bir yazı ile bugüne bıraktık.

2008’in ilk altı ayı sonuçlarını bir önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıyoruz. Dış finansman ihtiyacının ana kalemi cari işlemler açığıdır. Bu yıl 8.1 milyar dolar artışla 27.3 milyar dolara ulaştı.

Diğeri net hata noksan kalemidir. Yabancıların TL tahvillerinden elde ettikleri faiz gelirinin cari işlemler hesabına katılmadığını daha önce belirtmiştik. Dolayısı ile bu kalemde yer alıyorlar. Bu yıl 7.7 milyar dolarlık bir bozulma ile -3.9 milyar dolar çıktı.

İkisini toplayınca ilk yarıda toplam dış finansmanın 15.7 milyar dolar artışla 31.2 milyar dolara yükseldiğini buluyoruz. Yıllık bazda ise dış finansman ihtiyacı 52.3 milyar dolar oluyor.

Dış borçlanma gereği

Doğrudan yabancı sermaye yatırımları en sağlıklı dış finansman yöntemi kabul edilir. Bu yıl, gayrimenkul yatırımları dahil 5.1 milyar dolar düşüşle net 5.9 milyar dolara geriliyor. Gayrimenkul yatırımları az çok sabit kalıyor.

Hisse senedi yatırımları da nispeten sağlıklı finansman kaynaklarıdır. Bu yıl 200 milyon dolar artışla 2.8 milyar dolara yükseliyor. İkisini toplayınca borç dışı dış finansmanın 4.9 milyar dolar azalarak 8.6 milyar dolara indiğini hesaplıyoruz.

31.2 milyar dolar dış finansman ihtiyacından bunu çıkartınca borçlanma gereğine ulaşıyoruz. Bu yıl 20.7 milyar dolar artışla 22.6 milyar dolara tırmanıyor. 2007’nin tümünde borçlanma gereğinin 11.3 milyar dolar olduğunu vurgulayalım.

Bence finansman tablosundaki kritik gelişme dış açığın borçlanma ile karşılanan bölümündeki büyük artıştır. Bu yılın altı ayında geçen yılın tamamının iki katı borçlanma gereği oluşmuştur.

Özel kesim borçlanıyor

Alınan dış borçların ayrıntıları ile devam edelim. Bu yıl kamu kesiminin dış borçlanması, TL tahvilleri ve IMF kredisi dahil, 1 milyar dolar düşüşle 300 milyon dolara geriliyor. Yani kamunun ek dış borç almadığını söyleyebiliriz.

Gerisini tahmin etmek çok zor değil. İlk yarıda özel kesimin net dış borçlanması 14.7 milyar dolar artışla 28.8 milyar dolara yükseliyor. Bunun 21.3 milyar dolarını banka-dışı kesim, 7.8 milyar dolarını bankalar alıyor.

İlk yarı sonuçları bir süredir gözlenen ve kamuoyunda çok vurgulanan bir olguyu destekliyor. Dış borçlanmanın motoru artık banka-dışı özel kesimdir. Dolayısı ile dış finansmanın kur riski de onlar tarafından taşınmaktadır.

Toplam borçlanma 29.1 milyar dolar, borçlanma gereği 22.6 milyar dolar olduğuna göre, döviz rezervleri 6.5 milyar dolar artıyor. Geçen yıl rezerv artışı 13.5 milyar dolar olmuştu. Son ilginç nokta: Merkez Bankası rezervleri sadece 400 milyon dolar, bankaların rezervleri ise 6.2 milyar dolar yükseliyor.