İktisat bilmecesi çözüyoruz

ABD devlet tahlilleri 1917’den bu yana hiç kesintisiz AAA (en çok güvenilik) notuna sahipti. Şu sıralarda not kırılması ihtimalini seslendirenler belirdi. Ne demişler? Ateş olmayan yerde duman çıkmaz!

Küresel borsalardaki son toparlanma kalıcı mı? Şu sıralar 1933 yılı ile paralellik kuranlar çoğaldı. Biraz abartılı duruyor. Bir ipucu verelim. 1929’dan 1932’ye, DowJones 380’den 40’a düşmüştü. Neredeyse onda biri demek. Bu kez düşüş çok daha hafif oldu.

Merkez Bankası’nın çok yararlı bir çalışması var. İlk çeyrek Banka Kredileri Eğilim Anketi’ne göz atmanızı öneririm. Yatırım kredisi talebinde sert düşüş sürüyor. Diğer kredilerde düşüş yavaşlamış. Konut kredisi talebinde artış bile var.

TÜİK Mart ayı dış ticaret miktar endekslerini yayınladı. Geçen yıla kıyasla ihracatta yüzde 7 ama ithalatta yüzde 22 küçülme var. Ancak mevsim etkilerini temizleyince Şubat’tan Mart’a ithalatta bir kıpırdanma görülüyor. Acaba dibin görüldüğüne işaret mi?

Rus turistin parası

İnternette dolaşan bir iktisat bilmecesi belki size de ulaşmıştır. En yakınımdan başlayıp yağmur gibi mesaj geldi. Öğretici tarafı olabileceğini görünce toplu cevaplamayı tercih ettim. Mevsim yaz, aylardan austos... Fransız Riviera’sında küçük bir kasabada turizm sezonu fakat yağmur yağıyor. Neticede kasaba bomboş. Yani işler iyi değil. Herkesin borcu var ve kredi ile yaşıyorlar.

Şans eseri bir otele zengin bir Rus geliyor. Resepsiyona 100 dolar bırakıp, odaya bakmaya çıkıyor. Otel sahibi parayı alıp hemen komşu kasaba borcunu ödüyor. Kasap 100 doları kaparak, toptancıya borcunu vermeye gidiyor. Toptancı büyük bir sevinçle parayı alıp, kriz nedeniyle kendisine kredili hizmet veren fahişeye götürüyor. Fahişe parayı alıyor ve aynı otele giderek borcunu ödüyor. Tam o anda Rus müşteri geri dönüyor. Odayı beğenmedim deyip 100 dolarını alıyor ve gidiyor.

Rus müşterinin bu ziyaretinde kasabaya fiilen hiç para girmiyor. Buna karşılık tüm kasaba halkı borçlarından kurtuluyor ve geleceğe ümitle bakmaya başlıyor!

Püf noktası bilançoda

Püf noktası bilançolarda gizlidir. Her biri için aktifte 100 dolar alacak, pasifte 100 dolar borç var. Çok önemli: Herkesin borcu alacağına eşit, yani hiçbiri net borçlu değil. Rus turist geçici bir ödeme rahatlığı getirince bilançoların net değeri sabitken brüt borç sıfırlanıyor. Bu da brüt borca bakanları şaşırtıyor.

Bir başka senaryo yazalım. Dörtlü toplanıyor. Otelci “farzedin bende 100 dolar var; bununla kasaba borcumu ödüyorum” diyerek üzerine 100 dolar yazdığı bir kâğıdı uzatıyor. Kâğıt elden ele dolaşıp kendine dönünce yırtıp atıyor. Merkez bankalarının mali kriz ve resesyonla mücadele için para basmaları benzer bir mantığı yansıtıyor. Dikkat: şeytan ayrıntıda gizlidir. Gerçek yaşamda alacağı az, borcu çok oyuncular var. Sistemi net değeri eksi bilanço sahipleri bozuyor. Böyle işte...