Hamburger kurları

2007 çok ilginç başladı. Dünya piyasalarında risk iştahı beklenmedik şekilde arttı. Türkiye’nin mali varlıkları cazibe kazandı. Döviz girişi ile birlikte TL tekrar değer kazandı. Paritedeki değişimin de etkisi ile dolar kuru bir yıl öncesine yaklaştı.

Türkiye’de TL’nin değeri ve dış açık tartışmaları bitmez. Ben bildim bileli tartışılır. Arada sırada gazetelerin manşetlerine taşınır. Koşullar ne olursa olsun, birileri mutlaka “TL aşırı değerli”, başkaları da “hayır değil” der.

Doğrusu ya, arada sırada ben de taraf oluyorum. Bazen Merkez Bankası’nın hesapladığı Tartılı Efektif Reel Kur (TERK) endeksini kullanıyorum. Bazen başka yöntemlere başvuruyorum.

Bunlar içinde birini özellikle seviyorum. Ünlü The Economist dergisi hesaplıyor. “Hamburger kurları” diyor. “Big Mac Reel Döviz Kuru Endeksi” ile ülke paralarının birbirine kıyasla satın alma gücünü saptıyor.

TL’nin hamburger değeri
En yenisi 31 Ocak 2007 tarihinde geçerli Big Mac fiyatları ve döviz kurları üzerinden yapılmış. The Economist’in internet sayfasından indirdim. Elimde Mayıs ve Ocak 2006 ve Ocak 2000 sonuçları da vardı.

Son fiyatlarla başlayalım. ABD’de Big Mac’ın ortalama fiyatı 3.22 dolar. Şansa bakın ki, o günün dolar kuru ile (1.41) Türkiye’de tam tamına aynı fiyata satılıyor. Yani hamburger standartına göre TL dolar karşısında ne aşırı ne de düşük değerli çıkıyor.

Doğallıkla diğer ülkelerdeki fiyatlar önem kazanıyor. Çin’de tıpatıp aynı hamburgerin fiyatı 1.20 dolar. Buna göre Çin para birimi yuan TL ve dolara kıyasla yüzde 56 düşük değerli çıkıyor.

Japonya’da Big Mac fiyatı 2.31 dolar. Türkiye’den 1 dolar daha ucuz. Japon yeni TL ve dolara kıyasla yüzde 28 düşük değerli. Düşük değerli paralar arasında Polonya zloty’si (yüzde 29), Mısır lirası (yüzde 50), Macar forint’i (yüzde 7) ve ruble (yüzde 43) yer alıyor.

AB’de ise ortalama fiyat 3.82 dolar. Buradan euronun TL ve dolara kıyasla yüzde 19 aşırı değerli olduğunu anlıyoruz. Listede 45 ülke var. AB dışında 6 ülkenin daha parası aşırı değerli çıkıyor. Hepsi zengin Avrupa ülkeleri.

TL değer kazanıyor
Yakın geçmişle karşılaştırınca TL’nin değer kazandığı çok net şekilde görülüyor. Bir yıl önce, 9 Ocak 2006’da, TL yüzde 3 düşük değerli imiş. 22 Mayıs 2006’da, mali piyasa türbülansı ile TL yüzde 9 değer kaybetmiş ve dolara kıyasla yüzde 12 düşük değerli olmuş. Ama sonra tekrar daha fazla değer kazanmış.

Daha eskiye gidelim. Mayıs 2003’de ABD’de 2.71 dolar olan hamburger Türkiye’de o günün kuru ile 2.34 dolara satılıyormuş. Mayıs 2003’de TL yüzde 13 düşük değerli çıkıyor.

Son olarak kur çapasının devreye girdiği Ocak 2000’e baktım. O sıralarda da TL’nin aşırı değerli olduğu söyleniyordu. ABD’de ortalama fiyatı 2.44 dolar olan hamburger Türkiye’de o günün kuru ile 1.20 dolara satılıyormuş. TL yüzde 50 düşük değerli imiş.