Hamburger enflasyonu

Geçen yazının konusu The Economist dergisinin geliştirdiği “Big Mac Döviz Kuru Endeksi” idi. “Big Mac” 31 Ocak 2007’de Türkiye’de 3.22 dolara satılmış. ABD ile aynı fiyatmış. AB ve birkaç zengin Avrupa ülkesi dışındaki ülkelerde daha ucuzmuş. Reel kuru izlemek için neden McDonald’s zincirinin hamburgerini kullanıyoruz? Çünkü dünyanın her yerinde aynı miktar et, ekmek, sos vs. ile üretiliyor ve benzer dükkânlarda satılıyor. Böylece kalite farklarından doğabilecek sorunlardan kurtulma olanağı çıkıyor.

Doğallıkla, hamburger muhabbetini reel kur hesapları ile sınırlamak zorunda değiliz. Çok sayıda ülkede farklı tarihlerde hamburger fiyatlarını biliyoruz. Örneğin zaman içinde değişimine bakarak hamburger enflasyonunu bulabiliriz.

2000’den 2007’ye
Elimdeki en eski veri 1997’ye gidiyor. Bugünle karşılaştırmak çok anlamlı durmadı. Bir sonraki Ocak 2000’di. Enflasyonla mücadele programının devreye girdiği ay olduğu için ilginç geldi.

Ocak 2000’de “Big Mac” Türkiye’de 670 bin TL’ye satılıyormuş. 6 sıfır atıp YTL’ye çevirince 0.67 YTL ediyor. Ocak 2007’de ise fiyatı 4.55 YTL’ye yükselmiş. Böylece yedi yılda toplam fiyat artışı yüzde 576’ya geliyor. Yıllık ortalama ise yüzde 31,4 çıkıyor.

İki ülkede hamburgerin yerli para ile 2007 fiyatı, 2000 fiyatının altına inmiş: Japonya ve Güney Kore. Yedi yılda Japonya’da 294 yenden 280 yene (yüzde 4,8), Güney Kore’de 2900 won’dan 2520 won’a (yüzde 3,3) gerilemiş. Bu iki ülkede ortalama yıllık hamburger enflasyonu da eksi (deflasyon) çıkıyor.

Yedi yıl toplamında düşük hamburger enflasyonu yaşayan ülkeler arasında Tayvan (yüzde 7,1), Çin (yüzde 11,1), Tayland (yüzde 12,7) var. Rusya (yüzde 24,1), Polonya (yüzde 25,5) ve ABD (yüzde 28,3) onları takip ediyor. Bu grupta yıllık ortalama hamburger enflasyonu yüzde 1-3,6 arasında kalıyor.

Meksika’da toplam hamburger enflasyonu yüzde 38,8 (ortalama yüzde 4,8), Brezilya’da yüzde 116,9 (ortalama yüzde 11,7) olmuş. Dolayısı ile Türkiye bu örnekte hamburger fiyatı uzak ara ile en çok Türkiye’de artıyor.

2006’ya bakıyoruz
2006 ve 2007 ocak fiyatlarını karşılaştırarak son bir yılın hamburger enflasyonunu görebiliyoruz. Türkiye’de fiyat 4.10 YTL’den 4.55 YTL’ye çıkmış. Hamburgerin yıllık fiyat artışı yüzde 10,6 ile TÜFE’nin üstünde seyretmiş.

2006’da iki ülkede hamburger fiyatı yerli para ile düşmüş. Tayvan’da 76 tayvan lirasından 75’e, Mısır’da 9.25 mısır lirasından 9.09 mısır lirasına gerilemiş. Yüksek artış gösteren ülkelerde ise çok ilginç durumlar var.

2006’da “Big Mac” fiyatı Türkiye’den hızlı artan iki ülke var. Çok ilginç çünkü bunlar yedi yıllık bakınca hamburger fiyatının düştüğü ülkeler. “Big Mac” fiyatı yerel para ile Japonya’da yüzde 12,2 Güney Kore’de yüzde 15 yükselmiş. Gel de çık işin içinden...

Son olarak ABD ve AB için 2006’de hamburger enflasyonunun sırası ile yüzde 2,2 ve yüzde 1,3 olduğunu belirtelim.