FED’in kararını beklerken

Beklenen gün geldi çattı. Bizim Para Politikası Kurulunun (PPK) Amerikan Merkez Bankası’ndaki muadili Federal Açık Piyasa İşlemleri Komitesidir (FOMC). Bugün faiz kararı için toplanıyor. Washington’la yedi saat fark var. Sonucu gece öğreneceğiz.

Bu toplantıda faizin yükseltilmesine ihtimal veren hiç yok. Sabit tutulacağına inananlar da yok denecek kadar az. Gözlemcilerin büyük bölümü yarım puan, gerisi çeyrek puan faiz indirimini kesin görüyor.

Son yılların belki de en kritik toplantısı olduğunu söyleyebiliriz. Mali piyasaları vuran gerginlik ve türbülans haftalardır medyada tartışılıyor. Tatil dönüşünde ben de varlık fiyatlarında oluşan balon ve likidite krizi üstüne yazdım.

Zor tercihler

Ne olmalı? Ne olacak? İkisi aynı şey değildir. Her iktisatçının kendi analizi ve tercihleri vardır. Onlar uyarınca doğru olduğunu düşündüğü para politikasını saptar. Faiz şu kadar düşmeli ya da düşmemeli der. Kararı verenler ise komite üyesi az sayıda iktisatçıdır. Sonucu onların analiz ve tercihleri belirler.

Varlık fiyatlarında oluşan balonlar sönmeye başlayınca para otoritesi zor tercihlerle karşı karşıya kalır. İşin teknik tarafı daha kolaydır. Aşağıda kısaca özetleyeceğiz. Esas zorluk daima ahlaki-siyasi boyutta çıkar.

Bir yanda, mali kesimde yaşanan sorunların reel ekonomiye olumsuz etkileri yer alır. Dar bir çevrenin hatalı kararları, kendi haline bırakıldığı takdirde çok sayıda insanı işsiz bıracak, iş yerini iflas ettirecek vs. bir resesyona dönüşecek, bedelini toplum ödeyecektir.

Öte yanda, mali kesim oyuncularının kurtarılmasının yarattığı “ahlaki zafiyet” vardır. “Kâr bana, zarar topluma” anlayışı piyasa ekonomisinin temel ahlaki ilkeleri ile uyumsuzdur. Üstüne spekülasyonu teşvik ederek gelecekte daha büyük sorunlara davetiye çıkartır.

“Aşağısı sakal, yukarısı bıyık” misali, bu soruların cevapları sorunludur. Normatiftir yani ahlaki değerleri yansıtır. Aynı anda çıkarlara dokunur. Doğrusu bunu kabul etmektir, objektiflik maskesi arkasında gizlenmemektir.

Enflasyon sorunu

Teknik düzeyde kararı belirleyen enflasyonun seyridir. Para otoritesinin öncelikli sorumluluğu fiyat istikrarıdır. Önce şunu sorar: Orta vadede enflasyonun hedeflenen düzeyin üstüne taşıyacak talep ya da maliyet baskıları var mıdır? Bu bir ölçme sorunudur ve yüzde yüz güvenilir olmasa da cevabı vardır.

Eğer enflasyonist baskı yoksa teknik açıdan para politikası gevşetilebilir. Yani faiz indirimine gidilir. Eğer enflasyonist baskı varsa teknik açıdan para politikası gevşetilemez. Yani faiz indirilmez. Her iki politikayı optimal kabul eden iktisatçı çoktur. Ama her ikisine ahlaki nedenlerle karşı çıkılabileceği de çok açıktır.

Böylece bugünkü toplantıda karar matrisini oluşturan teknik ve ahlaki faktörleri gördük. Zaten kararı da onları kullanarak değerlendireceğiz.