Faiz yüksek mi?

Müjde, müjde! Amerikan ekonomisi Aralık’ta çok az istihdam yarattı. Ekonomi bölümü dün haberi harika bir başlıkla duyurdu: “Piyasalar ABD’nin kötülüğünü istiyor.” Nitekim Dow Jones yüzde 1 yükseldi. İçeride dolar 2.19 TL’ye geriledi.

“Kimin kabahati” diye sormuştum. Reel ekonomi ile mali kesimin çıkar zıtlığı Krugman’ın tezini güçlendiriyor. ABD (ve AB) bütçeyi sıkıp sınırsız para basınca mali balon oluşuyor. Kendi reel ekonomisi zarar görüyor. Dışarıya istikrarsızlık ihraç ediyor.

Reel faize hesabı

Merkez Bankası’nın faizi arttırması yeni bir tartışmaya yol açtı. Kimi artışı yetersiz, kimi aşırı buluyor. Medyada izliyoruz. Bence “neye göre?” sorusu önem kazanıyor. Geçmişle karşılaştırma bir kriter olabilir. Yöntemle başlıyorum.

Nominal faiz mi? Anlamı kısıtlıdır. Çünkü enflasyonu ayıklamak gerekir. Reel faiz hesabı karışıktır. Doğrusu bugünkü faizden bir yıl sonraki enflasyonu düşmektir. Ama pratik değildir. En çok kullanılan beklenen enflasyondur. Onu seçtim.

Hangi faiz? 2010’a kadar Merkez Bankası’nın borçlanma ve fonlama faizleri vardı. Koridor sisteminde başkaları (gösterge, ortalama, vs) eklendi. Gecelik borçlanma faizi uzun süre temel para politikası aracı idi. Onu tercih ettim.

Nereden nereye...

Dönemlemeye Merkez Bankası başkanlarını kattım. Serdengeçti dönemini on yıl öncesi (Ocak 2004) ve son ayı (Mart 2006), Yılmaz dönemini küresel kriz (Ekim 2008) ve son ayı (Mart 2011), Başçı dönemini son ay (Ocak 2014) temsil ediyor.

TL riskini bir gece (!) alan için Merkez Bankasının verdiği faizi o anda beklenen yıllık enflasyona bölerek bulunan reel faizler grafiktedir. Rekor yüzde 15’dir (2004). Küresel krizin tam göbeğinde hala yüzde 9’dur (2008). Alttan rekor negatif yüzde 5’dir (2011). Son kararla ise (2014) yüzde 1.2’ye yükseliyor. Not: Şubat’ta beklenen enflasyon artışı biraz düşürür.

Borçlanma faizi şu anda yüzde 8’dir. Basit bir hesap yapalım. On yıl öncesi reel faizi (yüzde 15) nasıl yakalar? Yüzde 20’yi (?) aşması gerekiyor. Bilmem anlatabiliyor muyum? Reel faiz hikayesinin başka ilginç boyutları da var. Sırası gelince...