Enflasyon ve gıda fiyatları

Nisan enflasyonu açıklandı. TÜFE ve ÜFE’de aylık artış, sırası ile yüzde 1.2 ve yüzde 0.8 çıktı. TÜFE gene beklentilerin üstünde. 2007’nin ilk dört ayında TÜFE yüzde 3.6 artarak yıllık hedefi neredeyse yakaladı. Böylece yıllık artış, aynı sıra ile yüzde 10.7 ve yüzde 9.7 oldu. Yani TÜFE iki hanede kaldı. Bu sayılar siyasi belirsizliğin azalmasını beklerken neden enflasyonu pertavsız altına aldığımızı açıklıyor.

Nisan 2006’da Merkez Bankası’nın Mart 2007 için yıllık TÜFE tahmini yüzde 5.1 idi. Halbuki fiili enflasyon 5.8 puan yukarıda yüzde 10.9 olarak gerçekleşti. Merkez Bankası tahminindeki sapmayı “öngörülemeyen arz şoklarına” bağladı. Döviz kurunda Mayıs türbülansıyla oluşan hareketin enflasyona etkisini geçen yazıda araştırdık. TL’nin tekrar güçlendiği biliniyor. Nitekim kur etkisinin enflasyondaki sapmayı açıklamadığını söyledik.

Gıda fiyatları dalgalanır

Bugün Merkez Bankası tarafından işaret edilen bir başka arz şokuna, gıda fiyatlarına bakıyoruz. Özellikle işlenmemiş gıda fiyatlarında görülen yükselişler son bir yılın tüm enflasyon açıklamalarında vurgulanıyor.

Tarımsal ürünler enflasyonun ölçülmesinde daima sorunludur. Çünkü, teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin, tarımsal üretim doğa koşullarından çok etkilenir. Arz hareketleri talebin elastik olmaması ve yaygın rekabetle birleşince ciddi nisbi fiyat dalgalanmalarına yol açar. Enflasyon ekonominin genel arz-talep dengesini yansıtır. Teoride, tekil mal ve hizmetlerin arz-talep dengelerinin nisbi fiyatlarda yaratacağı değişimden etkilenmez. Nisbi fiyatların hızlı değiştiği tarım ürünlerinde ikisini ayırdetmek hiç kolay değildir.

Yaygın bir yöntem, enflasyon ölçüsünü yeniden tanımlamaktır. Bu tür ürünlerin hariç tutulduğu özel kapsamlı göstergeleri Türkiye de kullanıyor. Bir diğer yöntem, bu ürünlerdeki dalgalanmaya görünülürlük kazandırmaktır. Olağandışılık ortaya çıkar.

Gıda fiyatlarında düzeltme

Aşağıdaki grafik olayın anlaşılması açısından çok yararlıdır. Ocak 2003-Nisan 2007 arası kapsanıyor. Az dalgalanan üçgenli çizgi genel TÜFE endeksini, dalgalanan düz çizgi ise gıda fiyatları endeksini gösteriyor.

Seriler yukarıda anlatılan teorik çerçeve ile tutarlıdır. Tarım ağırlıklı gıda ürünlerinde fiyat hareketleri genel enflasyondan çok daha dalgalı seyrediyor. Gıda fiyatları endeksi 2003 ve 2004 ilkbaharında iki kez TÜFE’nin üstüne çıkıyor. 2005 ve 2006 yazında TÜFE’nin çok altına iniyor. Dönemin tümünde gıda alt kaleminin genel endeksten daha çok artmadığı görülüyor. Nisan 2007’de genel TÜFE endeksinin değeri 139.33 iken gıda alt endeksinin değeri 139.28’dir.

Verilerin anlamı açıktır. Gıda fiyatlarında enflasyonu tırmandıracak olağandışı artış yoktur. Sadece bir süre düşen nisbi fiyatlarında bir düzeltme hareketi gözlenmektedir. Merkez Bankası tahmininde 5.8 puanlık sapma gıda fiyatları kökenli arz şoku ile açıklanamaz.