Ekonomide rekor küçülme

İlk çeyrekte milli gelirde küçülme tarihi rekor kırar demiştim ama doğrusu bu kadarını beklemiyordum. Analistlerin tahminleri gazetelerde çıkmıştı. En kötümseri yüzde 13 diyordu. Çoğunluk yüzde 11-12 arasından yer alıyordu.

Ben yüzde 10’un az üstünde küçülme hesaplıyordum. Bir hafta önce Ekodiyalog’da tahminleri konuştuk. Deniz Gökçe yüzde 12 demişti. En yakın o çıktı. Kırk yılda bir tutturdu ya, artık yıllar boyu anlatır.

Milli gelir ekonomide genel gidişatın (yani konjonktürün) en kritik göstergesidir. Üretilen bütün mal ve hizmetleri kapsar. Kaçınılmaz toplama ve ölçme sorunlarına rağmen elimizdeki en önemli bilgidir.

Çok bilmece var

Aslına bakarsanız, son derece ilginç bir durumla karşı karşıyayız. Çok sayıda gözlemci dikkat çekti. Türkiye’de bankacılık kesimi küresel mali krizde darbe yemedi. TL’ye ciddi bir saldırı olmadı. Ayrıca enflasyon ve faizler düştü. Dış açık daraldı.

Normal olarak bu koşullarda nisbi mali istikrarın reel ekonomiye yansıması gerekir. Yani mali çalkantı yaşayan ülkelere kıyasla Türkiye daha az küçülmelidir. Halbuki tam tersi oldu. İlk çeyrekte Türkiye küçülme liginin en tepesine tırmandı.

Bir başka açıdan bakalım. Mali krizi Türkiye’nin çıkarmadığı, bu kez resesyonun dışarıdan ithal edildiği konularında az çok fikir birliği var. Gene aynı bilmece ile karşılaşıyoruz. Neden en kötü küçülme sayısı Türkiye’de?

Devam edelim. Çevrenizde küçük bir anket yapın. Geçen ayları 2001’in yaz ve sonbaharı ile karşılaştırmalarını isteyin. Ben yaptım. Ezici bir çoğunluktan “2001’de ekonomi çok daha kötü idi” cevabını aldım.

Halbuki sayılar öyle söylemiyor. 2001’in en kötü çeyreğinde küçülme yüzde 9,8 olmuştu (son çeyrek). Bu kez ekonomi yüzde 13,8 küçüldü. Arada 4 puan gibi devasa bir fark var. Nasıl oluyor da güncel yaşamda hissedilmedi?

Gelir deflasyonu

Profesyonel iktisatçının bir görevi bu tür bilmeceleri çözmektir. Çıplak gözle görünenin gerisine gitmesi, karmaşıklığa anlam kazandırması gerekir. Önümüzdeki günlerde milli gelir verilerinin ayrıntılarına gireceğiz.

2009’un ilk çeyreğinde kamuoyunun gözünden kaçan bir başka “ilk” gerçekleşti. Önceden uyarmıştım. Milli gelir cari fiyatlarla düştü. 2008’in ilk çeyreğinde 216 milyar TL idi. Bu yıl 211 milyar TL’ye geriledi. Yüzde 2.2 düşüş anlamına geliyor.

Milli gelir, toplumun elde ettiği ücret, kâr, faiz ve rant gelirlerinin toplamıdır. Demek ki ilk çeyrekte toplam gelir TL olarak (enflasyon hariç) geçen yılın yüzde 2.2 altına inmiş. Şimdilik iktisatçıların gelir deflasyonundan çok korktuğunu söylemekle yetinelim.