Dünyada dış açık

Para Politikası Kurulu sürpriz yapmadı. Uzun süredir ilk kez karar piyasaların öngörüsü ile bire bir örtüştü. Bilgi Üniversitesi’nde yüksek lisans ve doktora öğrencilerim arasında anket yaptım. Sadece koridorun üstü iner ve ROK artar çıktı. Tam tuttu.

Kararın yazımında değişiklik var. TL değer kazanırsa hem koridorun alt sınırı hem gösterge faiz inebilir diyor. Döviz kuruna “yazılı müdahale” sayılır. Ama piyasalar etkilenmedi. Kur sepeti 2.05 TL’de kaldı.
Moody’s de şaşırtmadı. Türkiye’nin notunu değiştirmediğini açıkladı. Malum sebepler sayılıyor: dış açık, enflasyon, siyasi riskler vs. Halk Bankası’na yurt dışından gelen talep fazla ciddiye alınmadığını gösteriyor.

“Bunu da gördük Netekim!” Milliyet’in manşeti duygularımı yansıttı. 12 Eylül darbecilerinin yargılanması talebini yirmi küsur yıl önce seslendirmiş, mutlaka olacaktır demiştim. Failler yaşarken gerçekleşmesinin “kıymet-i harbiyesi” vardır.

Dış açıkta ilk on

The Economist bu hafta Fransa’yı kapak konusu yaptı. Fransız bayrağının renklerinden (mavi-beyaz-kırmızı) bir kurdelenin sardığı patlayıcılar ve yanan bir fitilin altında “Avrupa’nın kalbindeki saatli bomba” yazıyor.

Seyfettin Gürsel Radikal’de “Fransa’yı bırak, Amerika’ya bak” diyor. İçimden “İngiltere’yi de unutma” diye eklemek geldi. Büyük ülkelerin dış ve bütçe dengelerine bakmaya karar verdim.

The Economist 42 ülke ve Euro bölgesinin göstergelerini yayınlıyor. Dünya ekonomisinin yüzde 90’ını temsil ettiğini sanıyorum. Oradaki verileri tabloya döktüm. En büyük dış açığa sahip 10 ülkeyi kapsıyor. Toplamda 1 trilyon dolar dış açık ediyor.

İlk sütun dış açığın mutlak değerini veriyor. Büyükten küçüğe sıralanıyor. Yanında dış açığın milli gelire oranı ve bütçe dengesinin milli gelire oranı var. Son sütun özel kesimin gelir-harcama dengesini yansıtıyor.

Türkiye’nin yeri

Dış açıkta Türkiye beşinci sırada yer alıyor. ABD ayrı bir âlem; asla ulaşamayız. İngiltere de zorlar. Ama Hindistan ve Fransa mümkün; bir yıl önce dış açık ikisinin de üstüne tırmanmıştı. Milli gelire oran sıralamasında ise Türkiye açık ara birinci çıkıyor.

Hepsinin bütçesi açık veriyor. İlk üç sırayı İngiltere, İspanya ve ABD alıyor. Türkiye sekizinciliğe geriliyor. Brezilya ve Avustralya’nın daha küçük bütçe açıkları var. Bütçe ile dış açık arasında ilk bakışta güçlü bir ilişki gözükmüyor.

Özel kesim harcama-gelir dengesi sadece üç ülkede eksi çıkıyor. İlginç şekilde, bunlar en düşük bütçe açığına sahip ülkeler. Ama bu kez Türkiye gene açık ara birinci oluyor. Özel tasarruflarda rekor düşüşü yansıtıyor.
Bu resim kısmi kalıyor. Fazla veren ülkelerle tamamlanması gerekiyor. Pazar günü devam edeceğim.