Dış açıktan dış fazlaya

Kriz dönemlerinde mali piyasaların “manik depresif” kişiliği belirginleşir. Piyasa aniden paniğe kapılır. Felaket senaryoları yazılır. Borsa çöker, kur fırlar. İki gün sonra moraller düzelir. Ortalığı iyimserlik kaplar. Borsa fırlar, kur çöker.

“Yüksek volatilite” bu sürecin teknik adıdır. Gelişmiş ülkelerde borsanın, Türkiye’de döviz kurunun son iki haftadaki dalgaları örnektir. Böyle durumlarda akıntıya karşı yüzme riskini alanlar büyük paralar kazanır.

Çarşamba günü TÜİK Şubat’ta imalat sanayiinde kapasite kullanım oranının değişmediğini açıkladı. Sanayi üretiminin az çok Ocak düzeyinde seyretmesi ihtimali artıyor. Neyse, en azından ek düşüş yok demektir.

Pazartesi günü Hazine, Şubat nakit dengesini yayınladı. Bütçe performansının sağlıklı bir göstergesidir. Şubat’ta faiz öncesinde 3.5 milyar TL açık var. Bütçe açığına denk gelen nakit açığı iki ayda 14 milyar TL’yi bulmuş. 2008’de yıllık nakit açığı 16 milyar TL idi.

Ocakta dış fazla

Çarşamba günü, döviz kurunda heyecanlı anlar yaşanırken, Merkez Bankası Ocak ödemeler dengesini açıkladı. İhracat ve ithalat sayılarından dış ticaret açığının küçüldüğünü öğrenmiştik. Ama bir soruyu merak ediyorduk: Acaba cari işlemler dengesi fazla verir mi?

Verdi: 291 milyon dolar. Sayı küçük ama sembolik anlamı büyüktür. 2000’den bu yana sadece Ocak 2002’de cari işlemler dengesinde aylık fazla çıkmıştı. O da sadece 5 milyon dolardı. Tüm diğer Ocak aylarında açık vardı.

Örneğin 2008’de dış açık 4.1 milyar dolardı. Buradan dış dengede bir önceki yılın aynı ayına kıyasta düzelme 4.5 milyar dolar ediyor. Dış ticaret açığındaki gerileme de aynı miktardır: 4.5 milyar dolar. Yani düzelme tümü ile ithalattaki düşüşten kaynaklanıyor.

Yıllık dış açık zirveye Ağustos 2008’de 49 milyar dolarla tırmanmıştı. Eylül’de 48 milyar dolardı. Ocak’ta ise 37 milyar dolara geriledi. Dış açıkta dört ayda gerçekleşen düzelme 11 milyar dolar oldu.

Ayrıntılara göz attım. Altın kalemi bir süredir çekiyor. Olumlu eğilim Ocak’ta sürüyor. Yıllık açık 900 milyon dolara geriledi. 2007 sonunda 4.5 milyar dolar civarında dolaşıyordu. Ocak’ta aylık 900 milyon dolar fazla var.

Türkiye borç ödüyor

Son ayların diğer ilginç gelişmesi “net hata noksan” kaleminde yaşanıyor. Yıllık bazda, Temmuz 2008’de 8 milyar dolar eksi bakiye veriyordu. Yani o miktarda kökeni bilinmeyen döviz çıkışı olmuştu. Ocak’ta 8 milyar dolar artı bakiyeye dönüştü.

Ocak’ta 1.7 milyar dolar “net hata noksan” fazlası var. Cari işlemler dengesi ile toplayınca 2 milyar dolar ediyor. Doğrudan sermaye ve hisse senedi yatırımı olarak gelen 500 milyon doları ve Merkez Bankası rezervlerindeki 300 milyon dolar düşüşü ekleyerek 2.8 milyar dolar döviz fazlası buluyoruz.

Ne demek? Ekonomideki küçülme sayesinde Ocak’ta dış borç ödemede kullanılacak 2.8 milyar dolar kaynak oluşmuş. Bunun 400 milyon doları ile kamu, 1.8 milyar doları ile özel kesim dış borç ödemiş. Geri kalan 600 milyon dolar bankaların döviz rezervlerini güçlendirmiş.