Dış açık hesabına katkı

Yeni yayınlanan 2007 yılı ödemeler dengesinden yola çıktık. Faiz ve temettü giderlerinin çok yavaş artması ilgimizi çekti. Sağduyu ile çelişen bu durumun nedenlerini araştırdık. Faiz-temettü giderlerini ülkenin dış varlık ve yükümlülüklerini yansıtan uluslararası yatırım pozisyonu ile karşılaştırdık. Karşımıza daha da ilginç bir bilmece çıktı. Yabancıların Türkiye’den elde ettikleri getirinin 2003’te yüzde 2.3’e (!) gerilediğini gördük.

Ciddi bir hesap hatası yapıldığı sonucuna ulaşmak zor olmadı. Yabancıların TL varlıklarından kaynaklanan mali gelirlerinin sermaye hesabına yazıldığını tahmin ettik. Dolayısı ile dış açık aslında açıklanandan daha büyüktür dedik.

Faiz hesabı

Verilerle başlayalım. Yabancıların TL cinsinden mevduat ve tahvil toplamı 2006 sonunda 24 milyar dolardan 2007 sonunda 31.4 milyar dolara yükselmiş. Yıl ortalaması 27.7 milyar dolar ediyor. Ancak o arada dolar kuru da değişti. 2006 sonunda 1.42 YTL iken 2007 sonunda 1.17 YTL’ye geriledi. Dolayısı ile yabancıların TL varlıkları bir yılda 33.9 milyar YTL’den 36.7 milyar YTL’ye yükseliyor. Fark 2.8 milyar YTL. Yıl ortalaması 35.3 milyar YTL.

2007’de ortalama nominal faiz yüzde 18 oldu. Yıl ortalamasını kullanarak 2007’de yabancıların 6.4 milyar YTL faiz geliri elde ettiklerini hesaplıyoruz. Ortalama dolar kuruna (1.30 YTL) bölünce 4.9 milyar dolar ediyor.

Aradığımız ilk sonuca ulaştık. Yabancıların TL faizi gelirlerini hesaba kattığımız takdirde 2007 yılı cari işlemler açığı 38 milyar dolar değil 43 milyar dolara tırmanıyor. Dış açıkta bozulma milli gelirin yüzde 1’inden biraz fazladır.

Ancak işler o kadar basit değil. Yabancıların TL varlıklarından elde ettikleri mali gelirlerin muhasebeleştirilmesini zorlaştıran bazı nesnel sorunlar var. Çünkü yabancı yatırımcı faiz gelirini TL olarak elde ediliyor.

Soru: Dolar alacak yerde tekrar tahvile yatırırsa ne yapacağız? Döviz çıkışı var mı? Yok. TL’yi dövize çevireceği günün dolar kurunu biliyor muyuz? Hayır. Bu durumda cari işlemler dengesine mali gider yazmakta zorlanacağız.

Sayılara dönelim. 2007’de yabancıların TL varlıkları 2.8 milyar YTL (ortalama kurla 2.2 milyar dolar) artıyor. Nedeni faizin tahvile yatırılması ise bu miktarı dış açıktan düşmemiz gerekiyor. Düzeltme 2.7 milyar dolara geriliyor.

Ama bunu bilmiyoruz. Örneğin 6.4 milyar YTL dövize çevrilmiştir fakat 2.8 milyar YTL taze para girişi olmuştur. Öyle ise 4.9 milyar dolar ek dış açık geçerlidir. Nihayet, yukarıdaki hesapta yabancıların TL’nin değer kazanmasından sağladıkları sermaye kazancının yer almadığını ekleyelim.