‘Big Mac’ kurları

Döviz kurunun denge değeri nedir? Son günlerde kur tartışması gene canlandı. Hoş, zaten hiç bitmemişti. Ben kendimi bildim bileli döviz kuru tartışılır. Her kur düzeyini ya aşırı yada düşük değerli bulan birileri mutlaka çıkar.

Ancak bu kez biraz daha heyecanlı geçiyor. Örneğin Merkez Bankası Başkanı da katıldı. Yazlıkta canlı yayını izleyemedim. Başçı mevcut düzeyi kıyasla yüzde 5-10 değer kazanabileceğini söylemiş.

“Kambersiz düğün olmaz” misali, ben de topa girmek istiyordum. Şansıma, The Economist iki sayı önce (30 Temmuz 2011) ünlü “Big Mac” döviz kuru endeksini yayınladı. Ayrıntılı tabloya internetten ulaşılıyor. Sonuçları ilginç buldum. Paylaşmakta yarar gördüm.

Çıplak endeks

Hatırlatalım. “Big Mac” özel bir hamburger. Dünyanın her yerinde tıpatıp aynı üretiliyor. Benzer dükkanlarda benzer kıyafetler giyen personel tarafından satılıyor. Böylece kalite ve miktar gibi ölçmeyi zorlaştıran sorunlar ortadan kalkıyor.

Son karşılaştırmada 25 Temmuz’da geçerli fiyat ve kurlar kullanılmış. Türkiye dahil 36 ülke ve euro bölgesi kapsanıyor. Yerli fiyat ABD fiyatına bölününce dolarla satınalma gücünü sağlayan kur bulunuyor. Sonra fiili kurla mukayese ediliyor.

Türkiye örneğini ile somutlaştıralım. Big Mac fiyatı 6.50 TL; ABD’de ise 4.07 dolar. Buna göre iki fiyatı eşitleyen dolar kuru 1.60 TL çıkıyor. Halbuki fiili kur 1.72 TL. Böylece TL’nin yüzde 7 düşük değerli olduğu sonucuna varılıyor.

Parası değerli ülkelere bakalım. Zirvede Norveç var: yüzde 104. İsviçre frangı yüzde 98, İsveç kronası, yüzde 88, Brezilya reali yüzde 52, euro yüzde 21, Arjantin pesosu yüzde 19 ile izliyor.

Diğer uçta Hint rupeesi var: yüzde 53 düşük değerli. Onu yüzde 44’le yuan, yüzde 36 ile Tayvan lirası, yüzde 34’le ruble, yüzde 33’le Meksiko pesosu, yüzde 24’le Polonya zlotysi izliyor. TL listenin ortasında (37’de 19’uncu) yer alıyor.

Kişi başına gelirle düzeltme

Dergi bu yıl bir yenilik yapmış. Kur hesabını satınalma gücü paritesine göre kişi başına geliri ekleyerek yeniden yapmış. Basit ve akıllı bir yöntem. Elde edilen yeni kur gelir düzeyinin etkisini de yansıtıyor. İlginç şekilde, sıralama çok değişiyor.

Parası dolara kıyasla değerli ülkelerin zirvesine yüzde 149’la Brezilya tırmanıyor. Arjantin yüzde 101’le üçüncü, Türkiye (sıkı durun) yüzde 50 ile dokuzuncu sıraya yükseliyor. Norveç ise yüzde 46 ile onunculuğa iniyor.

Euro da TL’nin altında kalıyor: yüzde 36. Çıplak endekste yüzde 44 düşük değerli olan yuan ise düzeltme sonrasında yüzde 3 değerli çıkıyor. Yeni endekste sadece 5 ülke düşük değerli: Suudi Arabistan, Singapur, Tayvan, Hindistan ve Hong Kong.

Biliyorum, tam iktisatçı fıkrası gibi oldu. Bir ölçü kullanıyoruz; TL yüzde 7 düşük değerli. Sonra bir başka ölçü; yüzde 50 aşırı değerli. Haklı olarak “hoca hangisine inanalım?” diyeceksiniz. Merak etmeyin, çelişki yok. Tefsirini bir başka yazıya bırakıyorum.