Ağustos dış ticareti

İspanya’nın kredi notu Moody’s tarafından indirildi. Bu tür olaylar mali piyasaları tedirgin eder. Başka ekonomilerde de sermaye çıkışı yaşanır. Eskiden bize de yansırdı. Bu kez IMF’siz ve mali kuralsız olmamıza rağmen döviz düştü. Ne oluyor?

TL’nin hızla değer kazanması döviz cephesine hareket getirdi. Merkez Bankasından iki yeni hamle geldi. Bir: Döviz mevduat hesaplarına ödediği faizlerde büyük indirime gitti. “Paranızı çekin” diyor. Tarihi kamburun tasfiyesi olumludur. Kuru etkilemez.

İki: İhale ile aldığı döviz miktarını gereğinde hızla arttırmaya olanak tanıyan bir mekanizma kurdu. Teknik ayrıntılarına gerek görmüyorum. Neticede daha çok döviz almanın altyapısı hazırlandı. Kura yararı olur mu? Göreceğiz.

Döviz kuru giderek her yerde sorun olmaya başladı: Moda tabirle “küresel kur savaşları”. Küresel düzeltmedeki gecikmenin ve rezerv para sistemindeki zafiyetlerin kaçınılmaz sonucudur. Altın aynı sürecin parçasıdır. Çok önceden uyarmıştık.

İç talep yavaşlıyor mu?

Ağustos dış ticareti TÜİK tarafından yayınlandı. Konjonktürün öncü göstergeleri arasında ilk yayınlanan dış ticarettir. Türkiye İhracatçılar Birliği her ayın sonunda ihracatı açıklıyor. Ama ithalat için bir ay beklemek gerekiyor.

Ağustos dış ticaret açığının yüksek çıkacağı konusunda bir tereddüt yoktu. Dış ticaretin gidişatı zaten biliniyor. Son aylarda ithalat artışı net şekilde ihracat artışının üzerinde seyrediyor. Bu eğimilin değişmesi için bir neden gözükmüyor.

Ancak, ithalat artışın alacağı somut değer gene de merak ediliyordu. Çünkü üçüncü çeyrekte iç talepte bazı duraklama işaretleri belirdi. O nedenle Ağustos’ta ithalat artış hızı önem kazandı.

TÜİK hâlâ dış ticarette takvim ve mevsim etkisi düzeltmiyor. Kendim hesaplıyorum. Parite etkisini temizlemek için yarım dolar yarım euro döviz sepeti bazında bir önceki aya göre değişimi buluyorum.
Temmuz’dan Ağustos’a ihracat yüzde 0.9 ithalat yüzde 0.6 geriliyor. Tek gözlem yanıltabilir. Örneğin Ramazan etkisi olabilir. Ben de üç aylık ortalamaya döndüm. İthalat artış hızında belirgin düşüş var. İç talep artışının yavaşladığı tezi ile tutarlıdır.

Rekora az kaldı

Verileri kısaca hatırlatalım. Ağustos’ta geçen yıla kıyasla ihracatta yüzde 9, ithalatta yüzde 21 artış gerçekleşiyor. Dolayısı ile ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 61’den yüzde 54’e geriliyor. Aylık dış ticaret açığı 6.9 milyar dolara tırmanıyor.

Türkiye tarihinin en büyük dış ticaret açığını Ağustos 2008’de gördü: 8.2 milyar dolar. İkinci ve üçüncü aynı yılın Temmuz (8 milyar) ve Haziran (7.7 milyar) aylarıdır. Petrol ve hammadde fiyatlarının zirveye tırmandığı günlerdir.

Sanırım tahmin ettiniz. Bu yıl Ağustos ayları içinde ikinci , tüm zamanların ise dördüncü en yüksek dış ticaret açığı gerçekleşmiştir. Yıllık tempoda 70 milyar dolar ediyor. Bu düzeye sadece 2008 yazında ulaşmıştı.
Son olarak Ağustos’ta doların ortalama 1.51 TL (euro = 1.95 TL) olduğunu hatırlatalım. Son dönemde para politikasında birbiri ardına yapılan değişiklikleri ve alınan önlemleri bu bağlamda okumak gerekiyor.