2007’de net kamu borcu

Son elli yılın en ağır mali krizi ile karşı karşıya kalan ABD’den kötü haberler gelmeye devam ediyor. Durum hiç parlak durmuyor. 1930’lardaki Büyük Buhran’dan bu yana en ciddi ekonomik kriz diyenler bile var.
Doğallıkla, ABD’de başlayan kriz hızla küreselleşti. Türkiye ise küresel mali sorunların olumsuz etkilerini daha yoğun hissedecek ülkeler arasında yer alıyor. Nedeni biliniyor. Devasa dış açığın bu koşullarda finansmanı giderek zorlaşıyor.
Üstüne siyasi sorunların da eklenmesine rağmen şimdilik ekonomide büyük bir çalkantı ortaya çıkmadı. Kur, faiz, borsa vs. mali göstergelerdeki bozulma geçmişe kıyasla sınırlı kaldı. Bırakın 2001’i, 2003 hatta 2006’dan bile yumuşak geçti.
Türkiye ekonomisinin 2008 ilkbaharında geçmişe kıyasla daha az kırılgan olmasına katkıda bulunan çok sayıda etken bulabiliriz. Ancak biri açık ara öne çıkıyor: Kamu maliyesinde disiplin. Sonuçlarını kamu borcu üzerinden izleyebiliyoruz.
Nominal borç düşüyor
2007 sonu kamu net borç stoğu verileri ay başında Hazine tarafından yayınlandı. Ekim ortasında ilk yarı gerçekleşmesini değerlendirmiştik. Düşüş yönündeki ana eğilimin yılın ikinci yarısında da devam ettiğini memnuniyetle görüyoruz.
Kısaca hatırlatalım. Hazine doğrudan kendi üstündeki brüt borç stoğunu her ay açıklıyor. Üç ayda bir ise buna kendi dışındaki kamu kesiminin brüt borçlarını ekliyor. Elde edilen toplam kamu borç stoğundan kamu kesiminin menkul varlıkları düşülünce toplam kamu net borç stoğuna ulaşılıyor.
Sayılara bakalım. Brüt borç stoğu 2006 sonuna kadar yavaşlayarak da olsa artıyordu. 2006 sonunda 365 milyar YTL ile en yüksek tarihi değerine tırmandı. 2007’de benim bildiğim ilk kez brüt borç stoğu geriledi. 11 milyar YTL düşürek 354 milyar YTL’ye indi. Altını çiziyorum. Düşen, net borç ya da brüt borcun milli gelire oranı değildir; nominal brüt borçtur.
Buna karşılık kamu kesimimin menkul varlıkları 2007’de 105 milyar YTL düzeyinde sabit kalıyor. Merkez Bankası’nın net varlıkları ve kamu mevduatı 7 milyar YTL azalıyor. İşsizlik sigortası varlıkları 7 milyar YTL artıyor.
Net borç stoğu 2004’de 274 milyar YTL ile zirveye çıkmıştı. 2005’de 271 milyar YTL’ye, 2006’da 260 milyar YTL’ye geriledi. 2007’de 11 milyar YTL azalarak 249 milyar YTL’ye iniyor.
Oranlar iyileşiyor
Nominal veriler önemli ama eses kamu borcunun milli gelire oranına bakılıyor. 1998 baz yıl alınarak hesaplanan milli gelirin daha yüksek çıkması doğal olarak borç oranlarını da olumlu etkiledi. Yeni milli gelir serisini kullanan borç oranları Hazine tarafından yayınlandı.
Kamu brüt borcunun milli geliri oranı 2000’de yüzde 51 iken 2001’de yüzde 79’a tırmanmıştı. Sonra küçülmeye başladı. 2007 sonunda yüzde 41’e düştü. Bir: 2000’in 10 puan altındadır. İki: Maastricht kriteri yüzde 60’tır.
Kamu net borcunun milli gelire oranı 2000’de yüzde 43 iken 2001’de yüzde 66’ya yükselmişti. O günden bu yana düşüyor. 2007 sonunda yüzde 29’a geriledi. 2000’in 14 puan altına inmiş oldu.
Son olarak kamunun net dış borcuna bakalım. 2007 sonunda 11 milyar YTL ya da 9.6 milyar dolara inmiş. Milli gelire oranı ise yüzde 1.3 ediyor. Net döviz borcunun biraz daha yüksek (milli gelirin yüzde 3.2’si) olduğunu da belirtelim.