2006’da net kamu borcu

Hazine net kamu borcunu çeyrek bazında hesaplayarak yayınlıyor. Yılbaşında üçüncü çeyrek (Eylül) 2006 sonuçlarına baktık. Perşembe’nin gelişi Çarşamba’dan belli olurmuş. Yılın nasıl biteceğini az çok kestirdik.

Geçen hafta Aralık 2006 sonuçları açıklandı. Bir süredir tekrarlıyoruz. Artık kamu borcu kriz sonrası dönemdeki gibi bir tehlike unsuru olmaktan çıktı. Nedeni biliniyor. Sıkı maliye politikası borç sorununu hafifletti.

Gene de kamunun borç dinamiğini izlemek gerekiyor. Makroekonomik istikrarın temel unsurlarından biridir. Bizim işimize onun ötesinde yarıyor. Toplam kamu kesimi dengesini hesaplama imkanını veriyor.

Net borç hızla iniyor
Borç serilerinin nasıl hesaplandığını kısaca hatırlatalım. Merkezi yönetim brüt borç stoğu ve ayrıntıları aylık bazda yayınlanıyor. Diğer kamu kesimi çeyrek bazında buna ekleniyor. Böylece brüt kamu borç stoğuna ulaşılıyor.

İkinci aşamada çeyrek bazında kamunun elindeki menkul değerler bulunuyor. Üç ana kalem var: Merkez Bankası’nın net iç ve dış varlıkları, merkezi yönetim ve diğer kamu kesiminin mevduatı ve işsizlik sigortası varlıkları. Brüt kamu borcundan menkul varlıklar düşülünce net kamu borcu elde ediliyor.

2004 sonunda net kamu borç stoğu 274 milyar YTL ile zirveye çıktı. O tarihten itibaren inişe geçti. 2005’te 269 milyar YTL, 2006’da 258 milyar YTL’ye düştü. İki yıldır net kamu borç stoğunun cari fiyatlarla düştüğüne dikkatinizi çekerim.

Borç yükünü ölçmekte kullanılan esas gösterge milli gelire oranıdır. 2000’de yüzde 57 iken 2001’de yüzde 90’a tırmanmıştı. 2002’de yüzde 72’ye, 2003’te yüzde 70’e, 2004’te yüzde 64’e, 2005’te yüzde 55’e ve nihayet 2006’da yüzde 45’e geriledi.

Brüt kamu borcunda küçük de olsa artış sürüyor. 2005’te 348 milyar YTL’den 2006’da 363 milyar YTL’ye yükselmiş. Ama özellikle kamu mevduatı ve Merkez Bankası net varlıklarındaki hızlı artış net kamu borcunun düşmesine yol açmış.

Kamu kesimi dengesi
Temel bir özdeşlik vardır. Tanım icabı, kamu borç stoğundaki değişim kamu kesimi toplam dengesine eşittir. Buradan 2006 yılında her şey dahil toplam kamu kesiminin cari fiyatlarla 12 milyar YTL fazla verdiği anlaşılıyor. GSMH’nin yüzde 2’si ediyor.

Enflasyonu dahil ederek kamu kesimi reel dengesini bulabiliriz. Operasyonel denge deniyor. Biraz bakkal hesabı gibi duruyor ama son derece gerçekçidir. Daha ince hesapların sonuca etkisi çok kısıtlı olacaktır.

2006’da TÜFE yüzde 9.7 arttı. 2005 sonu net kamu borcunu 2006’da reel olarak sabit tutan değer 295 milyar YTL çıkıyor. Halbuki fiili stok 258 milyar YTL yani 37 milyar YTL daha düşüktür. 37 milyar YTL kamu kesimi reel fazlasıdır. GSMH’nın yüzde 6.5’idir.

Borç verileri hiç tereddüte yer bırakmıyor. Kamu kesimi 2006’da önemli miktarlarda net borç ödeyicisidir. Geriye bilinen bilmece kalıyor. Böylesine katı bir bütçe disiplinine rağmen 2006’da faizler neden bu kadar yüksek seyretti?