2006’da dış denge

2006 yılı ödemeler dengesi çarşamba günü Merkez Bankası tarafından açıklandı. Kısa bir gecikme olmuştu. Nedeni anlaşıldı. Hesaplama değişiklikleri yapılmış. 2005 verileri de yeni yönteme göre düzenlenmiş.

Cari işlemler hesabına iki yeni kalem eklenmiş. Biri uçakların havalimanında satın aldığı mal ve hizmetler. Diğeri Türkiye’de çalışan yabancıların elde ettikleri ücretler. Ayrıca finansal kiralama ile gelen uçaklarla ilgili ödemelerin yeri değişmiş. Sermaye hesabında ise “Yatırım Geliri Dengesi” kaleminin yeni adı “Gelir Dengesi” olmuş.

Profesyoneller için yeni kalemler daima sorundur. Ödemeler dengesini izlediğim “excel” dosyalarına dokuz sütun eklemek gerekti. Ardından bir sürü dosyada teker bağlantıları yeniden kurmak gerekti.

Dış açıkta rekor
Yıllık verilerle başlayalım. 2006’da cari işlemler açığı 31.3 milyar dolar çıktı. Birkaç ay önce tahminler 35 milyar dolar civarında dolaşıyordu. O bakımdan daha iyi çıktığı söylenebilir. 2005 verisi 300 milyon dolar düşürülmüş. Buna göre 2006’da cari işlemler açığı 9.5 milyar dolar (yüzde 37) artmış oluyor.

Artışın takriben üçte ikisini oluşturan 6.5 milyar dolar dış ticaret açığındaki büyümeden kaynaklanıyor. 800 milyon dolar net mali gider artışından, geri kalan 2.2 milyar dolar ise net hizmet gelirlerindeki düşüşten geliyor.

Yukarıdaki genel resim yeni bilgi taşımıyor. 2006’da başta turizm, görünmeyen gelirler geriledi ve faiz, temettü vs. mali giderler yükseldi. Aynı anda dış ticaret açığı hızla artmaya devam etti.

2006’da önemli bir başka eğilim değişikliği gözleniyor. 2001 krizi sonrasında ünlü “net hata noksan kalemi” artıya geçmişti. 2005’te 2.3 milyar dolar fazla vardı. 2006’da tekrar eksiye dönmüş. 2.7 milyar dolar açık görülüyor. Toplam değişim 5 milyar dolar ediyor.

Net hata noksan kalemindeki yeni eğilim nasıl açıklanabilir? Konjonktürle bir ilgisi var mı? Şimdilik dikkat çekmekle yetinelim. Cari işlemler artı net hata noksan toplamına “dış denge” diyoruz. Dış dengedeki bozulma 14 milyar dolar (yüzde 66) çıkıyor.

Aralık sürprizi
Ödemeler dengesindeki büyük sürprizi aralık sonuçlarında buluyoruz. Aralıkta cari işlemler açığı yüzde 55 gerileyerek 1.8 milyar dolar çıktı. Nisan-mayıs aylarında açık 4 milyar dolara ulaşmıştı. Böylece aralıkta yılın en küçük açıklarından biri verildi.

Halbuki Türkiye ekonomisinin yazılı olmayan kurallarından biri yılın en yüksek cari işlemler açığının yılın son ayında verilmesidir. Bunun istisnası kriz yıllarıdır. Son on beş yılda sadece 1994, 1998 ve 2001 yıllarında aralık cari işlemler açığı yılın en yükseği olmamış. Lütfen tarihlere dikkat... Nasıl açıklayabiliriz? Bir ihtimal konjonktürde kırılmadır. Yani ekonomideki yavaşlama öngörülenden daha serttir. Diğer ihtimal veri hatası vardır. Özellikle aralık ithalatı yukarı revizyona tabi tutulacaktır. Ocak dış ticareti iki hafta sonra açıklanınca bu konu aydınlanır.