Milyonlarca çalışanı ilgilendiriyor! Ücretsiz izin...

İşten çıkarma yasağı 17 Eylül’den geçerli olmak üzere iki ay uzatıldı. İşten çıkarma yasağı süresince işveren işçiyi ücretsiz izne çıkartabilir. Bunun için işçinin onayını alması gerekmez. Ancak, işçinin ayda 30 gün üzerinden kısa çalışma ödeneği hakkı var iken ücretsiz izne çıkartılması, işçi açısından fesih hakkı doğurur. İşverenin işçiler arasında ayrım yapması da ücretsiz izni tartışmalı hale getirir.

Habertürk yazarı Ahmet Kıvanç çalışma hayatı ile ilgili merak edilen soruları yanıtladı.

HİÇ ÇALIŞMADAN KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ALINABİLİR Mİ?

Yedi yıldır özel sektörde SGK’lı olarak çalışmaktayım. Çalıştığım iş yeri, şubat ayında eleman fazlalığından dolayı beni birkaç ay sonra işten çıkartacağını sözlü olarak bildirdi. Fakat işten çıkarma yasağı geldi. İşveren, kendi isteğimle istifa edersem işten ayrılabileceğimi söylüyor. Fakat bu durumda ikale sözleşmesi ile sadece kıdem tazminatının yarısını verecekler. İstifa edeceğim için işsizlik maaşı da alamayacağım. Ben artık o iş yerine gitmek istemiyorum. Evde otursam, hiç çalışmadan kısa çalışma ödeneği almam yasalara aykırı mıdır? Hiç çalışmadan kısa çalışma ödeneği alırsam ve işten çıkarma yasağı sona erince işveren beni işten çıkartırsa bir sorun olur mu? (T.K.)

Kısa çalışma ödeneğinin süresi 31 Ekim 2020 tarihine kadar uzatıldı. Bu haktan, 30 Haziran 2020 tarihine kadar kısa çalışma başvurusunda bulunmuş iş yerlerindeki çalışanlar yararlanabilir. Ağustos ayından itibaren normal çalışma saatlerine dönen işverene normalleşme desteği verilmeye başlandı. Ancak, tüm işçiler için normal çalışma saatlerine geçme zorunluluğu bulunmuyor. Örneğin 5 işçinin çalıştığı iş yerinde işveren 4 işçi için normal çalışmaya geçip, 1 işçi için kısa çalışma uygulamasına devam edebilir. Normal çalışmaya geçirdiği işçilerini İŞKUR’a bildirmesi yeterlidir.

İşveren sizin için daha önce tam zamanlı kısa çalışma talebinde bulundu ise yani hiç çalışmadan ayda 30 gün üzerinden kısa çalışmaya tabi iseniz, aynı şekilde ödenek almaya devam etmenizde bir sakınca bulunmuyor. 31 Ekim’den sonra nasıl bir uzatma kararı alınacağını henüz bilmiyoruz ama sizin sektörünüz için uzatma kararı alındığında da 2020 yılı sonuna kadar ödenek almaya devam edebilirsiniz.

Kendi isteğinizle işten ayrıldığınızda işsizlik ödeneği hakkınızı kaybedersiniz. Yeniden işsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için sigortalı olarak en az 600 gün çalışmanız gerekir. Kısa çalışma ödeneğinin ardından, işten çıkarma yasağı da sona ermişse işverenin sizi işten çıkarmasının önünde bir engel bulunmuyor. O durumda ihbar ve kıdem tazminatınızı öder, işsizlik ödeneği hakkınız da kaybolmaz.

İkale sözleşmesi imzaladığınızda işverenin nasıl bir ödeme yapacağı tamamen tarafların anlaşmasına bağlıdır. İkale sözleşmesinde anlaştığınız hususları daha sonra dava konusu yapamazsınız.

İŞVEREN, PANDEMİDE İŞÇİNİN ONAYI OLMADAN ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARTABİLİR Mİ?

İşverenim, benimle yola devam etmek istemediğini ve ücretsiz izne çıkartacağını bildirdi. Şimdilik bir ay zaman tanıdılar. Anladığım kadarıyla kıdem ve ihbar tazminatlarımı ödemek istemedikleri için ücretsiz izin hakkını kullanıp, beni devletin verdiği kısa çalışma ödeneğine mahkûm edip, bu parayla da geçinemeyeceğimi bildikleri için istifaya zorlamak düşüncesindeler. İşveren, benim onayım olmadan ücretsiz izne çıkartabilir mi? Çıkartırsa bunun bir süresi var mı? Ücretsiz izne çıkardığı gün veya izin sonunda arabulucuya gitsem kıdem ve ihbar tazminatımı alabilir miyim? (S.S.)

İş Kanunu’na göre, normalde işveren işçinin yazılı rızası olmadan ücretsiz izne çıkartamaz. Çıkartırsa da işçi haklı fesih yaptığında kıdem tazminatını ödemek zorundadır. Ancak, işveren, pandemi dolayısıyla uygulanan işten çıkarma yasağı döneminde dilediği işçiyi ücretsiz izne çıkartabilir. İşçi bunu haklı fesih sebebi olarak kullanamaz.

Ücretsiz izne çıkartılan işçiye aylık 1168 lira nakdi ücret desteği verilir. Ücret izin sırasında kısa çalışma ödeneği (KÇÖ) alamazsınız. Kısa çalışma ödeneği, brüt ücretin yüzde 60’ı oranında olduğu için, nakdi ücret desteğine göre nispeten daha yüksektir. Ama kısa çalışma ödeneği alabilmeniz için, işverenin sizin için 30 Haziran 2020 tarihine kadar İŞKUR’a başvurmuş olması gerekir.

Ücretsiz izin uygulaması, işten çıkarma yasağı boyunca devam edebilir. İşten çıkarma yasağı şimdilik 17 Kasım 2020 tarihine kadar uzatıldı. Ancak, kanuna göre 30 Haziran 2021 tarihine kadar da uzatılması mümkündür. Dolayısıyla işveren, işten çıkarma yasağı devam ettiği sürece sizi ücretsiz izne ayırabilir.

İşverenin sizi yıldırmak, kendi isteğinizle işten ayrılmaya zorlamak amacıyla ücretsiz izne çıkartacağını düşünüyorsanız başka haklı fesih gerekçeleri bulmanız gerekir. Örneğin, işveren sizinle aynı birimde çalışan ve aynı işi yapan diğer kişileri normal çalıştırmaya devam ederken, sizi ücretsiz izne ayırırsa eşit davranma ilkesine aykırılık iddiasında bulunabilirsiniz. İşveren, hak etmiş bulunduğunuz ücreti ödemezse veya eksik öderse bunu da haklı fesih sebebi yapabilirsiniz. Bunun için öncelikle işverene ihtar çekip, ardından haklı fesihte bulunmalısınız. Haklı fesihte kıdem tazminatı talep edebilirsiniz. Muhtemelen işveren talebinizi kabul etmeyecektir. Bu durumda önce arabulucuya başvurup, ardından dava açabilirsiniz. Bu aşamaya geldiğinizde hukuki destek almanızı öneririm.

KISA ÇALIŞMA HAKKI OLAN İŞÇİ ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARTILABİLİR Mİ?

Beş aydır kısa çalışma şeklinde çalışıyordum. İşveren şimdi de pandemi ücretsiz iznine çıkardı. Kısa çalışma hakkım var iken işverenin ücretsiz izne çıkartma hakkı var mıdır? (Sinem K.)

Kısa çalışma ödeneğinin süresi 31 Ekim 2020 tarihine kadar uzatılmış bulunuyor. Ayda 30 gün üzerinden kısa çalışmaya tabi iseniz, işverenin sizi kısa çalışma kapsamında göstermesi gerekir. Bunun işverene herhangi bir külfeti yoktur. Ayda 30 günlük kısa çalışma hakkınız var iken işveren sizi ücretsiz izne çıkartıp, daha az gelire mahkûm ediyorsa ihtar çekip haklı fesih yapabilirsiniz.

Kısa çalışma uygulamanız ayda 30 günden az ise örneğin ayda 10 gün çalışıp, 20 gün kısa çalışma ödeneği almışsanız, işverenin kısa çalışmayı sona erdirip ücretsiz izne çıkarmasının önünde bir engel bulunmuyor.

İŞE GİRDİKTEN SONRAKİ YAŞ DÜZELTMESİ EMEKLİLİKTE DİKKATE ALINIR MI?

Nüfusa kayıt olurken nüfus memurunun ve babamın hatası yüzünden, normalde 1970 doğumlu olduğum halde doğum tarihimi 1974 olarak yazmışlar. Nüfus müdürlüğünü mahkemeye verdim. Mahkeme nüfus müdürlüğünün hatasını tespit etti ve 1990 yılında 1970 doğumlu olduğumu kararlaştırdı. Daha önceki bir yazınızda, yaş düzeltmesinin geçersiz olduğunu belirtiyorsunuz. Benim işe girişim 20.08.1990. Emekliliğime 20 ay kaldı. Olur da yaş düzeltmesi geçersiz sayılırsa emeklilik yaşım iki yıl gecikecek. Bu durumda benim 48 aylık kaybımın hesabını kim verecek? Bu adaletsizlik olmaz mı? (Ahmet G.)

Yaş düzeltmesi ile ilgili kurallar 5510 Sayılı Kanun ve Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 2013/11 sayılı Sigortalılık İşlemleri Genelgesi ile düzenlenmiştir. Buna göre, sigortalı çalışmaya başladıktan sonra yapılan yaş düzeltmeleri emeklilik işlemlerinde dikkate alınmaz. Ancak, 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 38. maddesi uyarınca, aile kütüklerine tescil edilmesi gereken bilgilerden, dayanak belgesinde bulunduğu halde nüfus kütüklerine hatalı veya eksik olarak tescil edilen ya da hiç yazılmayan bilgiler veya mükerrer kayıtlar “maddi hata” kapsamında değerlendiriliyor. Yaş düzeltmeniz bu şekilde bir maddi hatadan dolayı yapılmışsa geçerli sayılır.

Bu arada, mahkeme kararının ne zaman çıktığını belirtmemişsiniz. Mahkeme kararı, işe giriş tarihinizden bir gün önce bile çıktı ise bu yaş düzeltmesi de geçerli kabul edilir. Aksi takdirde, sigortalı çalışmaya başladıktan sonraki yaş düzeltmeleri SGK kayıtlarına işlenir, ancak emeklilikte dikkate alınmaz.

MEMURİYETTEN ÖNCEKİ 4/A PRİMLERİ SGK’DAN ALINABİLİR Mİ?

07.09.1978 doğumluyum. İlk işe giriş tarihim SSK'lı olarak 22.09.1999. Toplamda 4542 günüm var. Bu primin son 15 ayı sözleşmeli devlet memuru olarak ödendi. Sonra 15.10.2013'te memurluk kadrosuna geçtim. Halen devam etmekte olup toplamda 2490 gün prim oldu şu ana kadar. Sorum şu: Ben SGK'dan toplu ödeme alabilir miyim? Çünkü Emekli Sandığı’ndan 2038 yılında emekli olabileceğim. O zamana kadar 25 yıl fazlasıyla doluyor. (Cemil K.)

SGK’ya yatırılan primleri toplu ödeme olarak alabilmeniz için, emeklilik yaşını doldurduğunuz halde emeklilik için primlerinizin yetersiz olması gerekir. İadeden kastınızın 4/a kapsamında yatırılmış olan primleriniz olduğu anlaşılıyor. Bu primlerin iade edilmesi mümkün bulunmuyor. Kamuda çalışmaya devam ederek 60 yaşında 4/c kapsamında emekli olursunuz. 4/a kapsamındaki primleriniz de hizmet sürenize eklenir ve emekli aylığı hesabınızda dikkate alınır.